ABD’nin nadir toprak elementleri ve kritik minerallere olan bağımlılığı, Çin’in küresel tedarik zincirinde baskın hale gelmesiyle birlikte stratejik bir tehdit haline geldi. Gözler Türkiye’nin Eskişehir rezervindeyken, CIA’ya yakınlığıyla bilinen analiz sitesi başka bir yeri adres gösterdi.

ABD’nin nadir toprak elementleri ve kritik minerallere olan bağımlılığı, Çin’in küresel tedarik zincirinde baskın hale gelmesiyle birlikte stratejik bir tehdit haline geldi. Gözler Türkiye’nin Eskişehir rezervindeyken, CIA’ya yakınlığıyla bilinen analiz sitesi başka bir yeri adres gösterdi.

The National Interest'te Zhannat Dubirova tarafından yapılan analizde ABD'nin nadir toprak elementleri için O ülkeyi tercih etmesi tavsiye edildi.

Süper güç olmasına karşın ABD’nin teknolojik ve askeri üretiminde kritik minerallere olan dışa bağımlılığı, Washington’u uzun süredir tedirgin ediyor.

Elektrikli araçlardan savaş uçaklarına, yenilenebilir enerji altyapısından yarı iletkenlere kadar sayısız alanda kullanılan nadir toprak elementleri, kobalt, titanyum, bakır gibi hammaddeler büyük oranda Çin'den tedarik ediliyor.

Bu da ABD’yi hem ekonomik hem de siyasi açıdan savunmasız hale getiriyor.

ABD İçişleri Bakanlığı, kritik mineraller listesine potas, bakır ve silikon gibi yaygın metallerin bile eklendiği güncellenmiş bir taslak yayımlayarak arz krizine dikkat çekmişti.

Üst üste gelen yönetimler ise çözümün sadece yerli üretimle sınırlı kalamayacağını, çeşitlendirilmiş ve güvenli tedarik zincirlerinin oluşturulması gerektiğini defalarca dile getirdi.

Bu noktada ABD’ye yakın düşünce kuruluşları ve güvenlik odaklı analiz siteleri Kazakistan’ı yeni stratejik ortak olarak ön plana çıkarıyor.

Orta Asya’da yer alan ülke, berilyum, tantal, bakır, titanyum, tungsten, nadir toprak elementleri gibi birçok kritik mineralde ciddi rezervlere sahip. Üstelik Kazakistan, ABD’nin kritik mineraller listesinde yer alan 19 madeni tek başına tedarik edebilecek potansiyele sahip.

Kazakistan’ın en büyük avantajı yalnızca zengin kaynaklara sahip olması değil. Ülke, şeffaf dijital lisanslama altyapısı, Avrupa’yla gelişen lojistik bağlantıları, sanayi destekli rafinasyon ve ileri işleme projeleriyle Batı için güvenilir bir iş ortağı olma yolunda ilerliyor. Özellikle havacılık ve uzay sanayi için sertifikalı titanyum süngeri üretimi, Kazakistan’ı benzersiz kılıyor.

Türkiye ise bu denklemde adeta “en yakın ama yeterince güvenilir bulunmayan ülke” konumunda. Eskişehir’deki 694 milyon tonluk nadir toprak elementi rezervi, dünyanın Çin dışındaki en büyük sahalarından biri olarak kabul ediliyor. Ancak henüz bu rezervin işlenmesi, ayrıştırılması ve endüstriyel tedarik zincirine entegre edilmesi konusunda yeterli ilerleme sağlanmış değil.

ABD’li enerji ve güvenlik uzmanları, Türkiye'nin Çin ve Rusya ile zaman zaman yakınlaşan siyasi çizgisi, hukuki belirsizlikler, veri paylaşımı konusundaki çekinceler gibi nedenlerle Ankara'yla stratejik mineral işbirliğini sınırlı tutma eğiliminde. Türkiye'nin bu büyük avantajı uluslararası pazarda değerlendirebilmesi için jeopolitik güvenilirlik, yatırım ortamı şeffaflığı ve rafinasyon kapasitesi gibi konularda somut adımlar atması gerekiyor.

6 Kasım’da Washington’da düzenlenecek ABD-Orta Asya Liderler Zirvesi, bu stratejik ortaklıkların somutlaşabileceği bir zemin olabilir. Zirvede ABD Başkanı Donald Trump ile Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de yer alacak. Görüşmelerde uzun vadeli tedarik anlaşmaları, rafineri yatırımları ve Trans-Hazar taşımacılık koridoruna ABD desteği gibi başlıkların öne çıkması bekleniyor. ABD, Kazakistan üzerinden Avrupa ile kurduğu ortaklık ağını Transatlantik tedarik zincirine dönüştürmeyi planlıyor. Böylece Çin'in kritik mineral tekeline karşı alternatif, güvenli ve Batı merkezli bir sistem inşa edilecek.

Amerika Birleşik Devletleri, kritik minerallerdeki bağımlılığını azaltmak ve tedarik zincirlerini çeşitlendirmek için rotasını Orta Asya’ya çevirmiş durumda. Türkiye’nin sahip olduğu büyük potansiyele rağmen, siyasi güvensizlik ve işleme altyapısının eksikliği, bu büyük fırsatın kaçırılmasına yol açabilir. Öte yandan, Kazakistan'ın jeopolitik dengeye uygunluğu, sanayi yatırımlarına açıklığı ve Batı ile entegrasyonu, ABD için daha cazip bir alternatif haline gelmesini sağlıyor.