Akıllı ulaşım teknolojileri böylesine hızlı gelişiyor ki, önümüzdeki dönemde ehliyet ihtiyacının ortadan kalkabileceği, trafik sıkışıklığının bugün bildiğimiz biçimde kaybolabileceği öngörülüyor. Bu yeni manzara yalnızca otomobillerle sınırlı değil; uçan taksiler, robot araçlar, insansız hava araçları da sorunsuz bir sistemin parçaları hâline geliyor.

Akıllı ulaşım teknolojileri böylesine hızlı gelişiyor ki, önümüzdeki dönemde ehliyet ihtiyacının ortadan kalkabileceği, trafik sıkışıklığının bugün bildiğimiz biçimde kaybolabileceği öngörülüyor. Bu yeni manzara yalnızca otomobillerle sınırlı değil; uçan taksiler, robot araçlar, insansız hava araçları da sorunsuz bir sistemin parçaları hâline geliyor.

Dünya çapında veriler de bu dönüşümün büyüklüğünü ortaya koyuyor: Şu anda yollarda yaklaşık 34 milyon sürücüsüz araç bulunuyor. Önümüzdeki beş yıl içinde bu sayının 126 milyon olması bekleniyor. 2030’a kadar 58 milyon yeni sürücüsüz aracın satılması öngörülüyor.

Bu teknolojinin pazarı şu an 191 milyar dolar değerinde; 2032’ye kadar 1,9 trilyon dolara ulaşabilir. 2035’e dek, yolcu taşımacılığındaki sürücüsüz araçlar – otobüsler, robot taksiler, uçan taksiler – pazar olarak 300 milyar dolar büyüklüğe ulaşabilir. Özellikle Körfez ülkeleri, yolcu taşımacılığı için sürücüsüz araç pazarında 20 milyar doların üzeri pay alması bekleniyor.

Şehirlerin Yeniden Tasarımı Ekonomi uzmanı Yassin Ahmad şöyle diyor: Sürücüsüz araçlar, küresel ekonomi ve modern yaşam biçimlerinde “yeni bir anahtar dönüşüm” hâline geliyor. Bu alandaki hız, önümüzdeki yıllarda köklü değişimlerin kapısını aralıyor. En başta gelen avantajı: insan hatasından kaynaklanan trafik kazalarının azalması. Algoritmalar ve sensörlerle çarpışmaların önüne geçilmesi, kamu güvenliğini yükseltebilir.

Bu araçların yaygınlaşması şehir ve altyapı tasarımını da değiştirecek: Büyük otoparklara ihtiyaç azalacak, bu alanlar yeşil alanlar ya da kalkınma projeleri için kullanılabilir. Yaşlılar ve engelliler için bağımsız hareket kabiliyeti artabilir; bu da önemli bir toplumsal ilerleme. Ekonomi açısından ise ulaşım işletmeleri maliyetleri düşürüp verimliliği artırabilir; ancak geleneksel meslekler de etkilenebilir. Yolcular için de avantaj: Sürücüsüz araçlarda hareket halindeyken dinlenme, çalışma gibi olanaklar artabilir. Böylece günlük baskılar azalabilir.

Ahmad, şu başlıca engellere dikkat çekiyor: Teknik olarak kötü ışık, yağmur, sis, kar gibi koşullarda sensörler ve sistemler hâlâ “zor durumda”. Ani manevralar, beklenmedik sürücü davranışları gibi senaryolar hâlâ güvenle yönetilemiyor. Siber güvenlik ve sistemlere yapılabilecek saldırılar da riski artırıyor. Hukuki olarak farklı ülkelerde düzenlemeler farklı; bir kaza olduğunda “kim sorumlu?” sorusu net değil. Ayrıca araçların topladığı veri gizliliği konusu da çözüm bekliyor.

Sosyal olarak bazı kullanıcılar bu teknolojiye güvenmiyor; etik sorular var: Bir aracın “kritik durumda” ne karar alacağı nasıl programlanmalı? Üstelik geleneksel işlerin kaybı kaygısı da yaygın. Ekonomi ve altyapı olarak algılayıcılar ve yapay zeka teknolojisi maliyetli. Gelişmiş yollar, haritalar, hızlı iletişim ağı gerekiyor. Bu altyapı her ülke için eşit hazır değil.

Güvenlik testi açısından bu araçların “her durumda insandan daha güvenli olduğunu” göstermesi gerekiyor ki yaygın kabul görebilsin.