Yazar Ussal Şahbaz, "Bir Türk’ün icadı Çin’i nasıl şampiyon yaptı?" başlıklı yazısında çarpıcı ifadeler kullandı. Şahbaz, Bilkent Üniversitesi elektronik profesörü Erdal Arıkan'la önemli bilgiler verdi. İşte Ekonomim'de çıkan o yazı...

Yazar Ussal Şahbaz, "Bir Türk’ün icadı Çin’i nasıl şampiyon yaptı?" başlıklı yazısında çarpıcı ifadeler kullandı. Şahbaz, Bilkent Üniversitesi elektronik profesörü Erdal Arıkan'la önemli bilgiler verdi. İşte Ekonomim'de çıkan o yazı...

Bilkent Üniversitesi elektronik profesörü Erdal Arıkan’ın, Çin’de Huawei kampüsünde ödül alırken çekilmiş videosunu sosyal medyada görmüş olabilirsiniz. Video aslında 2018’de çekilmiş ama ara ara yeniden düşüyor. Erdal Arıkan, ödülün sebebi olan 2009’da yayımladığı makalesinde, geliştirdiği ve 5G telekom teknolojisinin en önemli unsurlarından biri olan “kutupsal kodlar” teknolojisini anlatmış. Kutupsal kodlarla aynı frekansta daha çok veri taşınması mümkün oluyor ki 5G’nin en büyük esprisi de bu.

Videonun başında Erdal Arıkan makam arabasından inerken adeta bir devlet başkanı protokolüyle karşılanıyor. Gidenler bilir, Çin’de protokol her şeydir. Toplantının yapıldığı yer Huawei kampüsü içinde saray gibi bir bina. Huawei’nin yüzlerce mühendisi Arıkan’ı ayakta alkışlıyor. Baccarat kristalinden yapılmış ödülünü Huawei’nin kurucusu Ren Zhengfei bizzat takdim ediyor. Videoda önce Huawei’nin Erdal Hoca’ya verdiği önemi görüyorsunuz. Sonra da kampüsünün ihtişamını. 1600 dönümlük kampüste 38 bin kişi çalışıyor. Bunların yarısının işi Ar-Ge. Çalışanların çoğu aileleriyle beraber kampüste yaşıyor.

İnsan Erdal Hoca’nın başarısıyla gurur duyarken, bir yandan da kaçınılmaz olarak aklına şu soru geliyor: Bu teknoloji neden Türkiye’de değil de Çin’de ticarileşti? Ren Zhengfei, Huawei’yi 1987’de Shenzen’de kurmuş. Bu hikayeyi çok duymuşsunuzdur: Shenzen o zamanlar 30 bin nüfuslu bir balıkçı kasabasıymış. Bugün 20 milyon nüfusuyla dünyanın en önemli imalat inovasyonu merkezi. Huawei kurulurken Çin’de daha “şirket” diye bir hukuki form dahi yokmuş. Ancak Ren çok iyi bir girişimci. Risk almış. Her attığı adımda da devletle ortak iş yapmış. Daha ilk günden Çin’deki telekom şirketleriyle ortak olmuş. 1996’da Çin Komünist Partisi, Huawei’yi telekom ekipmanı alanında “ulusal şampiyon” seçmiş.

Huawei’nin büyümek için Çin bankalarından düşük faizli 46 milyar dolar kredi kullandığı tahmin ediliyor. Bir de Huawei ekipmanı alan ülkelere Çin exim bankalarının verdiği 30 milyar dolar kredi var. İşte Erdal Hoca’nın icadını ticarileştirmek için böyle bir ölçek gerekiyor. Bir de ürün yelpazesinin genişliği önemli: Huawei, telekom işinde gerekli olan anten, baz istasyonu, siber güvenlik çözümleri de dahil olmak üzere her şeyi üretiyor. Bu da şirkete önemli bir rekabet avantajı sağlıyor. 5G altyapısı kurmak istediğinizde bu kadar ürünü satın almak için Batı’da 5-10 tedarikçiyle iş yapmanız lazım. Yelpazenin entegre olması da yeni teknolojilerin entegre şekilde denenmesini kolaylaştırıyor.

Ren’in kutupsal kod teknolojisine 600 milyon dolar yatırım yapması için karar aldığı toplantı 20 dakika sürmüş. Ölçek büyük, finansman da ucuz olunca, “600 milyon dolarlık bir deneyelim” demek 20 dakikalık toplantıya bakıyor. Dünyanın en büyük imalat inovasyonu merkezi Shenzen’de olunca böyle projelere senelerce bağlayacak yüzlerce mühendis bulmanız da zor olmuyor. Bu riskleri almadan da inovasyon yapılmıyor. Ha bir de Huawei dışında bir şirketin bu teknolojiyi 6 farklı ülkede 6 farklı operatörde eş anlı olarak test etmesi de mümkün değil. Hızlı karar ver, hızlı test et, üretimi hızla ölçeklendir. İşin sırrı bu.

Kutupsal kodlama teknolojisinin bir de rakibi var: Quallcom ve diğer Batılı şirketlerin önayak olduğu LPDC teknolojisi. 2013’ten itibaren bu teknolojilerin hangisinin 5G standardı olacağı hararetle tartışılıyor. Buna karar veren ise telekomcuların küresel standart kulübü 3GPP. Burada her ülkenin oyuncuları var. 3GPP’de Huawei’nin yanında Lenovo, ZTE gibi tüm Çinli şirketler bir olup, Erdal Hoca’nın kutupsal kodlamasını bir şekilde küresel standart haline getirmeyi başarıyorlar. Endüstri standartlarını belirleyen Birleşmiş Milletler bünyesindeki 15 kurumun 4’ünün başkanı, 9’unun ise başkan yardımcısı Çinli. Uluslararası Telekom Birliği çalışma gruplarına 2021’de verilen katkıların T’ü Çin’den gelmiş. Yani imalat sanayiinde dünyaya hakim olmak için sadece araştırmak, geliştirmek ve üretmek değil; aynı disiplinle diplomasi de yapmak gerekiyor.

Üç hafta süresince Çin’in ucuz finansmanla nasıl aşırı kapasite oluşturduğunu, bu aşırı kapasiteyi nasıl iklim teknolojileri gibi kritik alanlara yoğunlaştırdığını ve kamu-özel sektörün iç içe geçmişliği sayesinde nasıl tıkır tıkır işleyen bir imalat ekosistemi kurduğunu anlattım. Peki, Türkiye ölçeğinde bir ülke Çin’e karşı ne yapabilir? Fikirleriniz varsa lütfen bana yazın.