İsveç yapımı JAS 39 Gripen, düşük görünürlüklü F-35’in gölgesinde olsa da, maliyet, operasyonel esneklik ve egemenlik avantajlarıyla birçok ülke için giderek daha güçlü bir alternatif haline geliyor. Tartışmaların en yoğun yaşandığı yer ise Kanada.

İsveç yapımı JAS 39 Gripen, düşük görünürlüklü F-35’in gölgesinde olsa da, maliyet, operasyonel esneklik ve egemenlik avantajlarıyla birçok ülke için giderek daha güçlü bir alternatif haline geliyor. Tartışmaların en yoğun yaşandığı yer ise Kanada.

İsveçli Saab tarafından üretilen JAS 39 Gripen, F-35 gibi ileri seviye gizlilik (stealth) özelliklerine sahip değil. Buna karşın Avrupa’dan Asya’ya, Güney Amerika’dan Afrika’ya pek çok ülke Gripen’i satın almaya devam ediyor. Bunun tek bir nedeni yok; tam tersine üç temel avantaj öne çıkıyor:

Daha düşük maliyet, Basit ve esnek operasyonel gereksinimler, Egemenlik avantajı – ABD tedarik zincirine bağımlı olmama, Bu üç özellik, Gripen’i özellikle savunma bütçesi sınırlı veya ABD’ye tam bağımlı olmak istemeyen ülkeler için cazip bir seçim haline getiriyor.

F-35’in uçuş saati başına işletme maliyeti yaklaşık 35.000 dolar. Gripen’de bu rakam 5.800 dolar civarında. Bu fark, yıllık görev sayısı arttıkça ülkelerin finansal yükünü katlayarak büyütüyor. Bu nedenle, yüksek gizlilik kapasitesine ihtiyaç duymayan hava kuvvetleri için Gripen daha “mantıklı” bir iş gücü uçağı olarak öne çıkıyor.

Hava savunma devriyeleri, Hava-hava muharebesi, Hava-kara taarruz görevleri, gibi görevlerde çok yönlü bir platform sunuyor. Derin, yoğun savunmalı hava sahalarına saldırı planlamayan ülkeler için bu rol seti stealth kadar değerli.

F-35’in tersine Gripen, kullanıcıyı ABD’nin: Tedarik zincirlerine. Yazılım kısıtlamalarına. İhracat kontrol sınırlamalarına zorunlu kılmıyor. Bazı ülkelerin tercih sebebi tam da bu: operasyonel bağımsızlık ve egemenlik.

Buckby’nin ifadesiyle: “Gripen, maliyet ve karmaşadan uzak, egemen dostu bir işgücü jeti.”

Tartışmanın en sıcak yaşandığı ülke Kanada. Ottawa başlangıçta 88 adet F-35A almayı planlıyordu. Ancak:

Yükselen maliyet baskıları. ABD-Kanada ilişkilerindeki ticari gerilim. Trump ile Başbakan Mark Carney arasında yaşanan görüş ayrılıkları. Gripen’i siyasi olarak daha cazip hale getiriyor.

Saab, Kanada’ya şu vaatlerde bulunuyor: Yerel montaj hattı. Yeni Ar-Ge merkezi. Binlerce yeni istihdam. Teknoloji transferi.

Buna karşın: Kanada’nın elinde hâlihazırda F-35A’lar bulunuyor. NATO ile tam uyumlu kalmak için F-35 daha avantajlı. Karma filo (F-35 + Gripen) işletmenin maliyeti daha yüksek olabilir. Durumu karmaşık hale getiren tam da bu ikilem.

Buckby'ye göre Girpen’e olan ilginin artması, küresel savunma yaklaşımındaki daha geniş bir dönüşümün işareti:

Tedarik maliyetleri yükseliyor. Jeopolitik riskler çeşitleniyor. ABD merkezli savunma zincirine güven azalıyor. Ülkeler “görev için yeterli” çözümler arıyor.

Her devlet derin stealth saldırılar planlamıyor. Birçok ülke için sınır devriyesi, hızlı reaksiyon ve caydırıcılık daha kritik.

Bu nedenle egemenlik, üst düzey gizlilik yeteneklerine karşı üstün gelebilir.

Ottawa’nın nihai kararı yalnızca Kanada’nın değil, diğer ülkelerin de stratejik yönelimini etkileyebilir:

Kanada F-35’i seçerse: – ABD sisteminin standardı pekişir. – NATO uyumunun değeri güçlenir.

Kanada Gripen’i seçerse: – Avrupa için “F-35 tek seçenek değil” mesajı güçlenir.

– Orta ölçekli ülkeler için yeni bir referans oluşur.

Buckby, bu nedenle Kanada’nın tercihinin küresel hava gücü doktrinleri üzerinde çarpan etkisi yaratacağını savunuyor.