Yıllarca hibe adı altında batının hurdalarına muhtaç kalan ve savunma sanayi ? oranında dışa bağımlı olan Türkiye, artık batılı ülkelere silah ihraç ediyor.

Yıllarca hibe adı altında batının hurdalarına muhtaç kalan ve savunma sanayi ? oranında dışa bağımlı olan Türkiye, artık batılı ülkelere silah ihraç ediyor.

SEBAHATTİN AYAN/İSTANBUL Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın önderliğinde başlattığı yerli ve milli hamlelerle savunma sanayiinde dışa bağımlılığını önemli ölçüde bitiren Türkiye, son 23 yılda savunma sanayisinde gerçekleştirdiği köklü dönüşümle yalnızca askerî kapasitesini artıran bir ülke olmanın ötesine geçerek; teknoloji üreten, ihraç eden ve bölgesel dengeleri etkileyen stratejik bir aktör konumuna yükseldi. Batılı savunma devlerinin tüm baskı ve üstünlük iddialarına rağmen Türkiye, uluslararası arenada tarihi bir eşiği daha aştı. İspanya’nın jet eğitim uçağı ihalesinde Türkiye’nin ilk millî jet eğitim uçağı HÜRJET, 30 adetlik 2,6 milyar Avro’luk dev sözleşmeyle rakiplerini geride bırakarak kazanan taraf oldu. Bu anlaşma, Türkiye’nin savunma sanayiinde dışa bağımlılığını bitirirken küresel silah pazarında oyunu kuran ülkeler arasına girdi.

YERLİ HAVACILIK RÜYASININ BAŞLANGICI Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından geliştirilen Türkiye'nin ilk milli jet eğitim ve hafif taarruz uçağı HÜRJET'in İspanya'ya ihracatına yönelik 2,6 milyar avro anlaşma imzalaması tüm dünyanın dikkatini çekerken akıllara HÜRJET’in tarihi serüveni geldi. 2006 yılında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ), yerli ve millî imkânlarla uçak geliştirme yolunda ilk büyük adımı attı. HÜRKUŞ Projesi, Türkiye’nin kendi hava platformlarını üretme iradesinin sembolü oldu. Bu adım, ilerleyen yıllarda çok daha iddialı projelerin temelini oluşturdu.

TÜRKİYE SAVUNMA SANAYİSİNDE ŞAMPİYONLAR LİGİNDE HÜRKUŞ’un açtığı yolda 2010 yılında Milli Muharip Uçak (MMU) KAAN, 2017 yılında ise Yeni Nesil Jet Eğitim ve Hafif Taarruz Uçağı HÜRJET doğdu. Böylece HÜRJET, TUSAŞ için sadece bir proje değil, “milli bir dava” haline geldi. Türkiye, HÜRJET ve ardından KAAN ile havacılıkta “şampiyonlar ligi”ne adım attı. HÜRJET’in ortaya çıkış sürecinde dönemin TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil’in, “HÜRKUŞ’u yaptıysak HÜRJET’i de yaparız” sözleri belirleyici oldu. Bu yaklaşım doğrultusunda 30 kişilik bir mühendis ekibi oluşturuldu ve sadece 6 ay içinde kapsamlı bir kavramsal tasarım hazırlandı. TUSAŞ ve Hava Kuvvetleri Komutanlığının değerlendirmeleri sonucunda HÜRJET Projesi, 14 Ağustos 2017’de resmen başlatıldı. İlk uçuş için Cumhuriyet’in 100. yılı hedef olarak belirlendi.

YÜZÜNCÜ YILDA GÖKYÜZÜYLE BULUŞMA HÜRJET, 30 Ocak 2023’te ilk motor çalıştırmasını, 18 Mart 2023’te ilk taksi testini gerçekleştirdi. Nisan 2023’te ise Cumhuriyet’in 100. yılına atfen ilk uçuşunu yaptı. İlk uçuşta 14 bin feet irtifaya ve 250 knot hıza ulaşan HÜRJET, 26 dakika havada kaldı. 2023 yılı boyunca toplam 33 sorti icra etti. 2024 yılı HÜRJET için bir kilometre taşı oldu. Ağustos ayında 100’üncü uçuşunu gerçekleştiren HÜRJET, 21 Ekim 2024’te 1.01 Mach hıza ulaşarak ses duvarını aştı. Böylece Türkiye, kendi geliştirdiği bir jetle süpersonik uçuş kabiliyetini fiilen ortaya koydu. Mayıs 2023’te montajına başlanan İkinci Prototip HÜRJET (P2), 12 Kasım’da ilk uçuşunu yaptı. 10 bin feet irtifa ve 200 knot hıza ulaşan P2, 21 Kasım’da ikinci uçuşunu da başarıyla tamamladı.

TARİHE GEÇEN TEKNİK ÖZELLİKLER Türkiye’nin jet eğitimi ve yakın hava destek ihtiyacını karşılamak üzere geliştirilen HÜRJET, tasarım sürecinin erken safhalarında dahi mühendislik olgunluğunu ortaya koyan önemli bir aşamaya ulaştı. Bu kapsamda, uçağın birebir ölçülerde üretilen yer prototipi hayata geçirildi. Yer prototipinde; kokpitten kumanda edilebilen hareketli yüzeyler bulunurken, motor ve bazı itki ile uçuş sistemleri haricindeki hemen hemen tüm alt sistemler, fonksiyonları azaltılmış olsa da gerçeğe en yakın şekilde entegre edildi.

Projede kavramsal tasarım safhasının tamamlanmasının ardından ön tasarım aşamasına geçildi. Bu süreç devam ederken HÜRJET’in birebir yer modeli üretilerek, ön tasarım çalışmaları soyut bir mühendislik faaliyeti olmaktan çıkıp fiziksel bir platforma dönüştü. Yer prototipinin ortaya konulmasıyla birlikte, uçağın ergonomisi, sistem yerleşimleri ve insan-makine etkileşimi somut olarak değerlendirilebilir hale geldi.

HÜRJET’in kokpitinde, modern savaş uçaklarında tercih edilen tek parça Çok Fonksiyonlu Entegre Modüler Ekran yer alıyor. Bu sistem; görev bilgisayarı ve klasik gösterge fonksiyonlarını tek bir donanımda birleştiriyor. Geniş AMLCD ekran yapısına sahip olan entegre ekran, dokunmatik özellik taşıyor ve pilota sensör görüntülerini izleme, sayısal haritalar üzerinden seyir ve taktik sembolojileri takip etme imkânı sunuyor. Aynı zamanda uçağın görev ve sistem yönetimini üstlenen akıllı bir merkez olarak çalışıyor.

HÜRJET, yaklaşık 13 metre uzunluğa, 9,8 metre kanat açıklığına ve 4,2 metre dikey kuyruk yüksekliğine sahip. 24 metrekarelik kanat alanı, yüksek manevra kabiliyeti ve dengeli uçuş karakteristiği sağlarken, 19.200 libre itki gücü, uçağın süpersonik rejimde etkin görev yapabilmesine imkân tanıyor.

Performans açısından değerlendirildiğinde HÜRJET, 13.716 metre servis tavanına ve dakikada 35 bin feet tırmanma oranına ulaşabiliyor. 2.592 kilometrelik menzili hem eğitim hem de operasyonel görevler için geniş bir harekât alanı sunuyor. Uçak, 2.721 kilogram azami faydalı yük taşıyabiliyor ve 1.4 Mach azami hıza erişebiliyor. 45 bin feet maksimum irtifa ve +8g / -3g yapısal sınırlar, HÜRJET’in yüksek performanslı jet eğitim uçağı kimliğini pekiştiriyor.

Silah ve mühimmat entegrasyonu bakımından HÜRJET; HGK-82, KGK, Teber Lazer Güdümlü Kit, L-UMTAS, minyatür bombalar, Türkiye’nin ilk millî hava-hava füzeleri olan Gökdoğan ve Bozdoğan ile birlikte AIM-9X gibi modern mühimmatları kullanabilecek şekilde yapılandırıldı. Ayrıca 20 mm top podu, hedefleme podları ve görev ihtiyaçlarına yönelik taşıma podlarıyla farklı görev profillerine uyum sağlayabiliyor.

Aviyonik ve görev sistemleri tarafında HÜRJET; baş üstü gösterge (HUD), kaska monteli nişangâh sistemi, tam otorite dijital uçuş kontrol sistemi ve gelişmiş bir insan-makine arayüzü ile donatıldı. Bu yapı, özellikle F-35 ve MMU KAAN gibi ileri platformlara geçişte pilotlar için asgari alışma süresi hedefiyle tasarlandı. Uçakta ayrıca intra ve inter veri linkleri, gece görüş uyumluluğu, havada yakıt ikmali, uçuş zarfı koruma sistemleri ve gömülü taktik eğitim ile canlı-sanal-yapıcı eğitim altyapıları bulunuyor. APU desteği, HÜRJET’in otonom operasyon kabiliyetini de güçlendiriyor.