Türkiye'nin ilk otomobil Togg fabrikasının kurulmasının ardından akıllara ilk otomobil fabrikası ne zaman kuruldu sorusu geldi. Türkiye’nin ilk otomobil fabrikası olma niteliği taşıyan Tuzla Cip Fabrikası’na ne oldu? İşte fabrika hakkındaki tüm detaylar…

Türkiye'nin ilk otomobil Togg fabrikasının kurulmasının ardından akıllara ilk otomobil fabrikası ne zaman kuruldu sorusu geldi. Türkiye’nin ilk otomobil fabrikası olma niteliği taşıyan Tuzla Cip Fabrikası’na ne oldu? İşte fabrika hakkındaki tüm detaylar…

Türkiye'nin İlk Cip Fabrikası!: Togg fabrikasının kurulmasının ardından akıllara ilk otomobil fabrikası ne zaman kuruldu sorusu geldi. Toyota Türkiye, Oyak Renault ve Tofaş, Ford Otosan, Anadolu Isuzu ve Mercedes Benz Türk gibi firmalar, Türkiye'de aktif olarak üretime devam ediyor. Ancak söz konusu firmalardan daha önce Türkiye'deki ilk otomobil fabrikasını hayata geçiren bir marka daha bulunuyor. Amerika menşeili olan Willys Overland şirketinin yatırımı Türkiye'de ilk niteliği taşıyor. 1954 yılına kadar uzanan Türkiye'deki ilk fabrikanın hikayesine birlikte bakalım…

İş İnsanı Ferruh Verdi'nin Çabalarıyla Kuruldu! Willys Overland tarafından kurulan Türk Willys Overland isimli fabrika, aynı yıllara denk gelmesi sebebiyle Türkiye'nin ilk yerli otomobil girişimi olan Devrim'in gölgesinde kaldı. 1954 yılında kurulan Tuzla Cip Fabrikası, Amerika'dan ithal edilen parçalar ve Türkiye'de üretilen parçaların montajı ile sivil ve askeri jip, kamyonet üretimi yapıyordu. Ciplerin popülerliğini ve ülkedeki ihtiyacı fark eden dönemin iş insanlarından Ferruh Verdi, 1953 yılında ABD'ye giderek Willys ciplerin montajının Türkiye'de yapılması konusunda girişimlerde bulunmuş. 1954 yılında ise dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar Willys'in Toledo'daki fabrikasını ziyaret etmiş. Bu ziyaretinde ise Willys tarafından Celal Bayar'a CJ-3B model cip hediye edilmişti. Ferruh ve Nejat Verdi kardeşlerinin önderlik ettiği girişimler sayesinde 1954 yılında dönemin başbakanı Adnan Menderes'in de desteğiyle İstanbul Tuzla'da Türk Willys Overland A.O. Şirketi kuruluyor (1954). Tuzladaki fabrikaya gerekli ekipmanlar ve makineler Willys Overland şirketinin Toledo'daki tesisinden geldi.

Sadece Türkiye Değil Tüm Orta Doğu Hedefte! Willys Overland, “Türk Willys” olarak tanıttığı şirkete önemli bir sermaye yatırdığını ancak sermayenin çoğunun Türk ortaklarından geldiğini belirtiyor. Diğer bir deyişle, Willys Overland sermayenin yüzde 25'ini, Verdi Limited ise kalan yüzde 75'ini… Tesisin kuruluşundan bir sene sonra da ilk cipler yerli üretim ile piyasaya sürülüyor. Bu şekilde Türkiye ilk yerli otomotiv fabrikasına sahip oluyor. Ayrıca cip üretiminin sadece Türkiye için değil Orta Doğu ülkeleri için de yapılması o dönemki hedefler arasında yer alıyor. Türk Willys ilk 300 cipini ithal yarı-montaj parça takımlarıyla üretiyor. Bu dönemde şirketin yerel katkı oranını yüzde 15'ten yüzde 65'e kadar arttırmayı taahhüt ettiği görülüyor.

Yerlileşme Süreci Başlıyor! Willys Türk yerli katkı oranını yüzde 65'lere kadar ulaştırsa da dönemin yetkilileri tarafından bu yeterli görülmedi. Ekonomik sıkıntılarında yoğunlukta olduğu dönem içerisinde yerlileşmeyi artırmakta haliyle oldukça zor bir süreçti. Özellikle motor ve şanzıman parçalarını Türkiye'de üretebilecek bir endüstri henüz olmadığı için bu parçalar büyük ölçüde ithal ediliyordu. Ancak 1964 senesinde yayınlanan Montaj Sanayi Talimatı'na göre montaj sanayi şirketlerinin ürünlerindeki yerel değer oranını adım adım artırmaları gerekiyor. Ancak bu sınırlandırmalar henüz yeni doğan otomobil endüstrisini zorlamaya başladı. Teyit.org'da yer alan bilgilere göre Türk Willys'in de bu sebeplerden 1971 senesinde montaj lisansı askıya alındı. Daha sonrasında Türk Silahlı Kuvvetleri'ne devredilen fabrika yerlileşme çalışmalarına da hız kazandırmış oldu. 1986 yılında ise kapsamlı bir yerlileştirme projesi başlatıldı. Tamamen Yerli İlk Cip 1987 Yılında Üretildi! Projede çalışan Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Rahmi Güçlü ciplerle alakalı verdiği bir söyleşide, “Motoru da ülkemizde üretilmiş olan tamamen yerli denilebilecek ve Tuzla'nın ilk harfi olan ‘T' model ilk cip 1987 yılında üretildi” ifadelerine yer veriyor. Güçlü, ayrıca bu yerli ciplerin Türk Patent Enstitüsü tarafından yapılmış marka tescil belgesi olduğunu belirtiyor.

Tuzla ciplerinin üretim faaliyetleri 2006'da durduruldu. Bu kapanma ile fabrikanın yarım yüzyıl süren faaliyetleri de son bulmuş oldu. Kapatılma sebebi konusunda net bir açıklama yapılmamış. Prof.Dr. Rahmi Güçlü fabrikada çalıştığı dönemlerde ordunun artık cip imalatını durduracağını ve konsept değişikliğine gideceğini belirttiklerini söylüyor. Ancak kapatılmayla ilgili olarak net bir açıklamanın bulunmadığını belirtmekte fayda var. Günümüzde dahi otomotiv pazarında rekabet etmek bu kadar zor hale gelmişken o dönemki yatırımlara sahip çıkılsa neler olurdu bilinmez. Ancak bugün ki otomotiv endüstrisinin daha güçlü olacağı kesin. Özetle Devrim'de de yapılan ‘yatırımın önünü kesme' hamleleri Türk otomotiv endüstrisinin ve hatta otomotiv ile ilişkili yan sektörlerin geleceğini karartmıştır. sanayigazetesi haberine göre: Bugün sözünü ettiğimiz yatırımlar devam edebilseydi kim bilir belki Çin'in yerinde biz olacaktık…