Kültür Sanat
Köşk, saray, cami, mescid, türbe, han, sıbyan mektebi, çeşme vb. yapıların duvarlarına oturtulan maket görünümlü kuş evleri, Osmanlı toplumundaki hayvan sevgisinin estetik ifadesi gibidir. Kuş evleri kuşların barınmaları için evlerin ön yüzlerine özel olarak yapılan yerler. Asırlar önce hayvan severler barınaklar, kuş evleri, hayvan hastaneleri yapmışlar sokaktaki hayvanlar için. İşte o dönem mimarisinin zarif örneklerinden olan kuş evleri...
Köşk, saray, cami, mescid, türbe, han, sıbyan mektebi, çeşme vb. yapıların duvarlarına oturtulan maket görünümlü kuş evleri, Osmanlı toplumundaki hayvan sevgisinin estetik ifadesi gibidir. Kuş evleri kuşların barınmaları için evlerin ön yüzlerine özel olarak yapılan yerler. Asırlar önce hayvan severler barınaklar, kuş evleri, hayvan hastaneleri yapmışlar sokaktaki hayvanlar için. İşte o dönem mimarisinin zarif örneklerinden olan kuş evleri...
Kuşlar. İslâmiyet’ten önceki devirlerden beri Türk toplumunda önemli bir yer tutmuş. Türk kültürü, sanatı, etnografyası ve folklorunda her zaman yer almışlardır.
En eski örnekleri XVI. yüzyılda Klasik Osmanlı döneminden kalan bu küçük evcikler, tamamen kuşların barınmaları amacıyla yapılmış yapılardır.
Kuş evleri, söz konusu yapıların yukarı kısımlarında, genellikle soğuk ve sert rüzgârlardan korunaklı cephelerinde, insan ve hayvanların erişemeyeceği yüksekliklere inşa edilmiştir.
Birçok yabancı seyyah, eserlerinde Türkler’in yardımsever bir millet olmasından bahsederken, hayvanlara karşı olan ilgilerini de dile gvetirirler.
Gerard de Nerval, “Voyage en Orient” adlı eserinde. İstanbul’da gördüğü kuşlar için yapılmış, ahşaptan konsol biçimindeki kuş evlerinden söz etmektedir.
Çoğunluğu taştan, ahşaptan, pek azı da tuğladan yapılmış bu evleri, Anadolu ve Rumeli’de, meselâ Kayseri, Amasya, Tokat, Niğde, Antakya, İzmir, Bolu, Kırklareli, Tekirdağ, Edirne, Filibe ve Tırnova’da görebileceğimiz gibi, en güzel örneklerine İstanbul’da rastlarız.
Ancak, ne yazıktır ki, çoğu yangın ve deprem gibi sebeplerle yok olup gitmiştir. Günümüze sağlam halde gelenlerin ise, özellikle taştan yapılmış binalardakiler olduğu dikkati çekmektedir.
En güzel kuş evi örneklerinin bulunduğu yapılardan biri de İstanbul Üsküdar’daki Ayazma Camii’dir.
Eskiden binaların duvarlarında görülen bu küçük kabartma yapılar, büyük yapının küçük bir örneği, planı sanılırdı. Halbuki esas yapı ile ilişiği olmayan bu güzel motifler Türk sanatına özgü bir hayal mimarisinin muhteşem örnekleridir.
Kuş yuvaları, ilk başlarda daha basit inşa edilirken, 18. yüzyılda ince bir estetiği yansıtan, konforlu yapılara dönüşmüşlerdi.
Sonuç olarak diyebiliriz ki, bu minyatür yapılar yani kuş evleri, Türk milletinin hayırseverliğini, hassasiyetini, ince duygularını ve zevkini yansıtmanın yanı sıra, aynı zamanda Türk medeniyeti, kültürü ve sanatında da önemli bir yere sahiptir.