Dış uygulamada; karbondioksitin ve termalitenin sedatif ve vazodila-tatör etkileri beklenir. Kükürtlü hidrojenin ise, cilt ve enfeksiyonlara bağlı romatizmal sendromların yanı sıra, özellikle üst solunum yollarının akıntılı kronik iltihaplarında burun kanalına etkili olduğu görülür. Bu maden sulan; termaliteleri bakımından sedatif tesirleriyle, kükürtlü hidrojen bakımından kronik enfeksiyon ve cilt hastalıklarında, karbondioksit bakımından da vazodilatatör ve sedatif etkiyi tamamlayıcı bir unsur olarak değerlendirilebilirler.

Maden Tetkik Arama Enstitüsü tarafından yapılan çalışmalar sonucu, bölgede bol miktarda kaplıca suyu ve maden suyu rezervlerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Özellikle, Ağrı Merkez ve Diyadin ilçelerinde sıcak kaplıca suyu, Taşlıçay ve Tutak ilçelerinde de maden suyu kaynakları bulunmuştur. İldeki bu kaynakların, gerek sağlık turizmi, gerekse ekonomik açıdan her geçen gün daha verimli değerlendirilmesine çalışılmaktadır.

Ağrı il merkezinden 5 kilometre uzaklıkta, eski adı Dambat olan Yolluyazı köyünde bulunan Dambat Kaplıcası; ilin en önde gelen kaplıcaları arasındadır. Murat Nehri kıyısında yer alan kaplıcanın tuzlu, kükürtlü ve çamurlu olan suyu çok şifalıdır. Deri ve romatizma hastalıklarına iyi gelir. Yeterli konaklama tesisleri yoktur. 11 merkezine olan yakınlığı nedeniyle konaklama Ağrı’da yapılabilir.

Sağlık turizmi açısından en yoğun hareketlilik ise Diyadin ilçesinde yaşanmaktadır. İlçe yakınlarından geçen Murat Nehri kıyısında yer alan bir dizi kaplıca ‘çermik’, her yıl binlerce kişiyi tedavi amacıyla bu bölgeye çekmektedir. Murat Nehri, bu yörede en güzel manzaralarını sunar. Akkoyunlu Beyi Uzun Hasan’ın oğlu Ziyaeddin Bey, nehrin kıyısında ilk kaplıca tesislerini kuran kişidir.

Diyadin Kaplıcaları olarak tanınan bu kaplıcalar, üç grup kaplıcadan ‘çermikten’ oluşmaktadır: a) Köprü Çermiği: İlçenin5 kilometre güneyindedir. Kaplıcanın tortuları, Murat Nehri üzerinde doğal bir köprü meydana getirdiği için bu ad verilmiştir.

b) Yılanlı Çermik: Köprü Çermiği’nin400 metregüneyindedir. c) Davut Çermiği: Diğer iki çermiğe göre2 kilometredaha güneyde, Davut köyü sınırları içindedir.

Denizden yüksekliği 1900-1975 metrearasında değişen bu kaplıcalar, uzun yıllardan bu yana kullanılmakta ve halk tarafından çok rağbet görmektedir. Tıbbi ve teknik değerlendirmeleri aşağıda sunulan kaplıcaların suyu; bikarbonat, kalsiyum, hidrojen sülfür ve karbondioksit içerir. Yılanlı ve Davut Çermikleri’nde bir miktar magnezyum vardır. Temperatürü 39-50°Carasında, radyoaktiviteleri 1.3-1.6 eman, pH değerleri 6.7-6.85 arasında değişmektedir.

Her üç kaynak da, romatizma, nevri t, nevralji ve kadın hastalıklarına tavsiye edilir. Köprü ve Davut çermikleri, sularının bileşimleri ufak iniş çıkışlar gösterse de birbirine benzer. Her iki suda 2-3 gramcivarında total mineralizasyon bulunmaktadır. Bunlar; toprak kalevili, bikarbonatlı ve sülfatlı maden sularıdır. Kükürtlü hidrojen ve karbondioksit ihtiva ederler. Aynı zamanda hipertermal ve hipotonik sulardır. Ter-maîiteleri 40-45°Carasında değişir. Her üç suyun da dış ve iç uygulamalarda endikasyonları aşağı yukarı aynıdır.

Dış uygulamada; karbondioksitin ve termalitenin sedatif ve vazodila-tatör etkileri beklenir. Kükürtlü hidrojenin ise, cilt ve enfeksiyonlara bağlı romatizmal sendromların yanı sıra, özellikle üst solunum yollarının akıntılı kronik iltihaplarında burun kanalına etkili olduğu görülür. Bu maden sulan; termaliteleri bakımından sedatif tesirleriyle, kükürtlü hidrojen bakımından kronik enfeksiyon ve cilt hastalıklarında, karbondioksit bakımından da vazodilatatör ve sedatif etkiyi tamamlayıcı bir unsur olarak değerlendirilebilirler.

Diyadin kaplıcalarında; genel tedavi havuzları, özel banyoların bulunduğu sıra odalar ve bir de Hidroloji Ünitesi vardır. Yatak kapasitesi toplamda 150’yi bulan bir turistik otele, sezon süresince çadır kurmaya müsait geniş bir araziye ve yeterli sayıda sosyal tesise sahiptir. Ancak, kaplıca bölgesine yakın olması nedeniyle, buraya gelenlerin büyük bölümü ihtiyaçlarını ilçe merkezinden karşılamayı tercih etmektedirler.

Tazekent Çermiği: Diyadin ilçesinin20 kilometreku-zeyindedir. İlçedeki diğer çermiklerle aynı teknik ve tıbbi özelliklere sahiptir. Cilt ve romatizma hastalıklarına tavsiye edilmektedir. Murat Suyu İçmeleri: ilçe yakınlarında, Murat Nehri kenarında sağlığa yararlı bir içmedir.

Fışkıran Su: 11 merkezi yakınlarındaki Suçatağı köyün-dedir. ‘Suçatağı Köyü Sıcak Su Kaynağı’ olarak da isimlendiril-mektedir. Yerden12 metreyüksekliğe fışkıran sıcak bir sudur. Volkanik araziden doğal bir artezyen olarak çıkan bu suyun, sağlık turizmine ve ekonomiye kazandırılmasına çalışılmaktadır.

Doğubeyazıt ilçesinin, volkanik alan üzerinde konuşlanmış bölgelerinde bazı termal su kaynakları tespit edilmiştir. Bu kaynaklar; Ekşi Su İçmesi: Kızıldere köyündeki bu içmenin suyu, sindirimi kolaylaştırır ve müshil etkisi yapar.

Tendürek Dağı kaynakları: ilçenin güneyindeki bu volkanik dağ,3542 metre yükseklikte olup, dağın çeşitli yerlerinde sıcak su kaynaklan bulunur. Zirvesinde bir göl vardır. Bazı çukurlarında ise devamlı olarak duman tüter. Halk, bu dumanlı çukurlara ‘Tandır’ adını vermiştir. Yamaçlarında soğuk ve sıcak su kaynakları bolca bulunduğu için, yazın yayla olarak kullanılmaktadır.

Ağrı ilinin Taşlıçay ilçesinde; Taşlıçay Maden Suyu ve yine Tutak ilçesinde; Tutak Maden Suyu kaynakları bulunmaktadır. Diyadin kaplıcalarının haricinde, diğer termal kaynaklardan yararlanmak isteyenlere Ağrı ve Doğubeyazıt’daki otellerde kalmaları tavsiye edilir. Konaklama yerleri ve kaplıcalar hakkında bilgi edinmek isteyenler, Ağrı Turizm Danışma Bürosu’na başvurabilirler.