2024 Nobel Fizik Ödülü'nün sahipleri belli oldu. Yapay zekanın temel taşlarını oluşturan iki bilim insanı, Toronto Üniversitesi emekli profesörü Geoffrey Hinton ve Princeton Üniversitesi profesörü John Hopfield, bu yıl fizik alanında Nobel Ödülü'ne layık görüldü.

2024 Nobel Fizik Ödülü'nün sahipleri belli oldu. Yapay zekanın temel taşlarını oluşturan iki bilim insanı, Toronto Üniversitesi emekli profesörü Geoffrey Hinton ve Princeton Üniversitesi profesörü John Hopfield, bu yıl fizik alanında Nobel Ödülü'ne layık görüldü.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında açıklanan ödül, Hinton ve Hopfield’ın yapay zeka alanındaki önemli katkılarını kutluyor. Nobel komitesi, bu iki bilim insanının yaptığı keşiflerin, modern makine öğrenimi ve yapay zeka alanındaki gelişmelerin temelini oluşturduğunu belirtti. 1980'lerden itibaren, beynin çalışma biçiminden esinlenerek geliştirilen yapay sinir ağları, bu alandaki önemli yeniliklerin kapısını araladı.

Yapay sinir ağları, beyinlerin bağlantı kurma şekillerini taklit ederek, yapay zeka sistemlerinin örneklerden öğrenmesine imkan tanıyor. Geliştiriciler, bu ağları karmaşık kalıpları tanıması için veri ile besleyerek eğitebiliyor. Bu yöntem, günümüzde dil işleme ve görüntü tanıma gibi yapay zekanın en popüler uygulamalarını destekliyor.

Geoffrey Hinton ve John Hopfield Kimdir?

John Hopfield, 15 Temmuz 1933'te ABD'nin Illinois eyaletinde doğdu. California Teknoloji Üniversitesi'nde (Caltech) 1986'da kurulan Hesaplama ve Sinir Sistemleri doktora programının kurucu isimlerinden biridir. 2022 yılında istatistiksel fizik alanında Boltzmann Madalyası’nı Deepak Dhar ile paylaştı. Şu anda Princeton Üniversitesi'nde Moleküler Biyoloji Profesörü ve Yaşam Bilimleri Profesörü olarak görev yapmaktadır.

Geoffrey Hinton ise 6 Aralık 1947'de Londra, İngiltere'de doğdu. Yapay sinir ağları üzerine yaptığı öncü çalışmalar ile tanınan Hinton, "Yapay Zekanın Babası" olarak anılmaktadır. 2018’de Yoshua Bengio ve Yann LeCun ile birlikte Turing Ödülü’nü kazanmıştır. 2023 yılına kadar Google'da çalıştıktan sonra, yapay zeka teknolojisinin potansiyel riskleri hakkında duyduğu endişeler nedeniyle Google’dan ayrıldığını açıkladı. Hinton, şu anda Toronto Üniversitesi’nde Bilgisayar Bilimleri profesörü olarak görevine devam etmektedir.

Hinton ve Hopfield'ın Katkıları Neler?

Nobel komitesi, Hinton'ı 1980'lerde Boltzmann makinesi adı verilen üretken bir model geliştirdiği için ödüllendirdi. Hinton, istatistiksel fizikten faydalanarak, birçok bileşenden oluşan sistemleri incelemeye yönelik araçlar geliştirdi.

Boltzmann makinesi, eğitildiğinde yüksek olasılıkla ortaya çıkacak örneklerle besleniyor. Bu model, görüntüleri sınıflandırmak veya yeni örnekler üretmek için kullanılabiliyor. Hinton’ın çalışmaları, makine öğreniminin günümüzdeki hızlı gelişimine zemin hazırladı.

Hinton'ın çalışmaları, ödül alan meslektaşı John Hopfield'ın yapay sinir ağı olan Hopfield ağına dayanmaktadır. Hopfield ağı, atomik spin gibi fiziksel özellikleri kullanarak bir malzemenin karakteristiklerini tanımlıyor. Bu ağ, kaydedilen görüntülerin düşük enerji seviyelerine sahip olmasını sağlamak için düğümler arasındaki bağlantıları optimize ederek çalışıyor. Düğümlere bozuk veya eksik bir görüntü verildiğinde, ağın enerjisini düşürerek, beslenmiş görüntüye en çok benzeyen kaydedilmiş görüntüyü bulmak için düzenli bir şekilde işlem yapıyor.