Vejeteryan beslenmeyi tek başına iyi veya kötü olarak nitelemek doğru değildir. Avantajlarını, riskli durumlarını iyi analiz etmek, eksikliği olması muhtemel besin  maddelerini iyi bilmek gerekir. 

Pediatrics dergisinde yayınlanan araştırmaya göre vejetaryen beslenen çocuklarda et yiyenlerle gelişim, boy ve besin değerleri bakımından benzer bir tablo ortaya çıkıyor. Ancak vejetaryen çocuklarda az kilolu olma ihtimalini daha fazla olduğu görüldü.

Kanada’da yürütülen araştırma için 2008-2019 yılları arasında altı aylıktan sekiz yaşına kadar olan 9 bine yakın çocuğun verileri kullanıldı. Çocukların beslenme düzenine dair bilgileri ebeveynleri sağladı.

Vejetaryen, vegan ve vegan olmayan çocuklara yapılan yıllık sağlık kontrollerinde vücut kitle endeksi, kilo, boy, kolestrol, trigliserid, D vitamini ve ferritin /demir depolayan ve salınımını kontrol eden protein) seviyeleri ölçüldü.

Ancak vejetaryen çocukların zayıf olma ihtimalinin nerdeyse iki kat fazla olduğu sonucuna ulaşıldı.

Araştırmada zayıflığın, yetersiz beslenmenin ve beslenme şeklinin normal gelişimi desteklemediğinin bir göstergesi olabileceği belirtildi. Öte yandan beslenme miktar ve kalitesi ile fiziksel aktivitelere dair veri olmadığına dikkat çeken yazarlar bu verilerin de gelişim üzerinde etkili olabileceğini vurguladı.

Anadolu Sağlık Merkezi’nden Beslenme ve Diyet Uzmanı Aytaç Ak'ın verdiği bilgilere göre, vejeteryanlar 3 ana gruba ayrılır;

Lakto-Ovo vejetaryenler: Hayvan eti tavuk, balık, kırmızı et yemezler ancak yumurta ve süt ürünlerini tüketirler. Vejeteryanların yüzde 80-90’ı bu grubu oluşturur.
Lakto vejetaryenler: Hayvan eti yemedikleri gibi yumurta, süt, yoğurt da tüketmezler.  

Veganlar: Katı vejeteryan bu olan grup et, süt, yumurta tüketmedikleri gibi hayvansal   hiçbir besin maddesini tüketmezler. Bal, dondurma, yoğurt, muhallebi gibi hayvansal  ürünlerden yapılan besin maddeleri bu tür vejeteryanların yasakları arasındadır.

Bu üç ana grubun dışında, ovo-vejetaryen (süt tüketmeyip, yumurta yiyen), pesketaryen (hayvan eti olarak sadece balık tüketen) veya semi-vejetaryen (kırmızı et değil de beyazı tüketen) gibi değişik gruplar da bulunmaktadır.

Vejeteryan beslenme sağlıklı mı?

Vejeteryan beslenmeyi tek başına iyi veya kötü olarak nitelemek doğru değildir. Avantajlarını, riskli durumlarını iyi analiz etmek, eksikliği olması muhtemel besin  maddelerini iyi bilmek gerekir.

Sık görülen hastalıklar için vejeteryanlığı değerlendirirsek; kanser hastalığı açısından değerlendirildiğinde; vejeteryan beslenenlerin daha az kanser olduğuna dair araştırmalar mevcuttur. Et içindeki homosistein, pişirme şekilleri ile okside olan yağ asitleri birçok kansere sebep oksidan madde et tüketimi ile alınmış olur. Hayvanlara  verilen hormonlar, antibiyotikler, kimyasal besin bileşikleri hayvanların otlaklardan aldığı kimyasallar, etin kanserojen yükünü anlamlı derecede artırır. Ayrıca salam, sosis, sucuk gibi nitrat koyularak yapılan besinler kanserojen besinlerdir.

Vejeteryanlar hem bu oksidan maddeleri almadıkları gibi anti oksidan E vitamini, C  vitamini, karotenoidler, biyoflavonoidler alımları oldukça yüksektir. Bu maddeler kanseri  engelleyen besin maddeleridir.

En sık ölüme neden olan kalp damar hastalıkları yönünden de vejeteryan beslenmek  avantajlıdır. Kalp damar hastalığının en önemli risk kan değeri olan LDL kolesterolün (kötü kolesterol) vejeteryanlarda oldukça düşük olduğu önemli araştırmalarda gösterilmiştir. Vejeteryan diyetindeki hayvansal doymuş yağ oranının az alımı, homosistein alınmaması, posa, antioksidanların yüksek tüketilmesi bunun en önemli nedenlerindendir.
Ayrıca vejeteryan olanlarda daha az şişmanlık, diş çürümesi görüldüğünü söyleyen araştırmalar da mevcuttur.

Vejeteryanlığın sakıncaları var mı?

Vejeteryan beslenmenin avantajları kadar riskleri de vardır. Öncelikle değerlendirilmesi gereken bu hastalıklarda et tüketiminin katkısı olduğu ama bu katkının etin doğal içeriğinden çok hayvanların büyütülmesi, etin işlenmesi ve pişirilmesine kadar geçen süreçte gerçekleştirilen uygulamalardır.
İyi planlanmamış bir vejeteryan diyetinde et ve süt önemli derecede bulunan Fe, riboflamin, B12, protein, kalsiyum, çinko gibi besin öğeleri eksikliği görülebilir. Bu da bazı risk grupları için tehlikelidir. Bu risk grubuna hamileler, bebekler ve çocuklar girer.

Vejeteryan olanlar ne yapmalı?

Vejeteryansanız öncelikle kan sayımı (hemogram) ile kanınızı bir kez değerlendirtmelisiniz. Bu değerlendirmede demir eksikliği ve B12 bağlı anemi görülecektir. B12 vitamini sadece ette bulunur ve eksikliği unutkanlığa ve sinir sistemi hastalıklarına neden olur. Bu nedenle bir vejetaryan idrarındaki metil-malonik aside baktırarak kendisinde böyle bir eksiklik bulunup bulunmadığını kontrol ettirmelidir. Vegan tarzı vejeteryanlar ise bu analize gerek duymadan B12 vitamin suplamentleri başlamalıdır.

Eğer halsizlik, yorgunluk, saç kaybı, deri döküntüleri, tırnak kırıkları, sık  sık  hastalanma, dudak–cilt  lezyonları var ise ve vejeteryansanız bir uzmana danışmanız  önerilir.