Marketler, bakkallar, büfeler, akaryakıt bayileri, sinema ve tiyatro gişeleri, taksiler… gibi alışverişin nakit yapıldığı alanlarda sahte banknotlarla karşılaşmak mümkün. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bu nedenle alışverişlerde temkinli olunması; banknotların gerçeklik kontrollerinin yapılması uyarısında bulunuyor. Peki bir paranın sahte olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Samsun Kriminal Bölge Polis Laboratuvarı Müdürü ve adli belge incelemeleri uzmanı Nizam Kabar, kalpazanların sahte parayı piyasaya sürmek için özellikle alışverişlerin yoğun olduğu dönemleri tercih ettiklerine dikkati çekerek, "Alışverişinin yoğun olduğu zamanlarda da sahte paranın piyasaya sürülme ihtimali çok fazladır." dedi.

Nizam Kabar, AA muhabirine, Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Daire Başkanlığına bağlı 10 bölge laboratuvarından Samsun Kriminal Bölge Polis Laboratuvarı Müdürlüğü Belge İncelemeleri Şubesinde her türlü sahte belgenin incelemesinin gelişmiş teknolojik araçların yardımıyla uzmanlar tarafından titizlikle yapıldığını söyledi.

İnceleme alanlarından birinin sahte para olduğunu belirten Kabar, "Sirkülasyonda bulunan paranın sahteliğe karşı korunması için devletler tarafından üzerine güvenlik özellikleri yerleştiriliyor. Türk lirasında da çağdaş güvenlik tedbirleri bulunmaktadır." diye konuştu.

Vatandaşlara tavsiyelerde bulunan Kabar, "Kalpazanlar sahte parayı piyasaya sürmek için özellikle alışverişlerin çok yoğun olduğu bayram gibi zamanları tercih etmektedir. Kurban alışverişinin olduğu zamanlarda da sahte paranın piyasaya sürülme ihtimali çok fazladır. Özellikle yüksek meblağlı alışverişte bu durumla çok fazla karşılaşılmaktadır. Sahte parayla karşılaşıldığında en yakın cumhuriyet savcılıklarımız, polis ve jandarmaya bildirimde bulunulması gerekmektedir. Birden fazla güvenlik unsuruna eş zamanlı bakıp paranın sahte veya orijinal olup olmadığını kontrol etmeleri gerekmektedir." ifadelerini kullandı.

Kalpazanların kullandıkları yöntemlerden birinin de özellikle yüklü para alışverişi yapılırken bir deste şeklinde para verilmesi olduğunu anlatan Kabar, şunları kaydetti:

"Destenin üst tarafına ve arkasına orijinal, aralarına sahte paraları serpiştirmektedirler. Vatandaşlarımızın paranın hepsini teker teker kontrol etmeleri lazım. Sahte parayı vatandaşa verirken zaman zaman kontrol etmelerini engellemek adına dikkat dağıtıcı hareketlerde bulunabilirler. Karanlık ortamlarda, akşam karanlığında, alacakaranlıkta paranın verilme ihtimali bulunmaktadır. Karanlık ortam bile olsa cep telefonumuzun ışığıyla ya da aydınlık bir yere gidip parayı titizlikle kontrol etmemiz gerekmektedir."

Kabar, paradaki güvenlik unsurlarından bazılarının küçük bir ekipman yardımıyla, bazılarının da gün ışığında gözle yapılacak kontrolde görülebildiğini anlatarak, "Türk lirasının kağıt yapısı son derece kalitelidir. Sıradan kağıtlardan yapılan sahtecilikte elle dokunulduğu zaman sahte olup olmadığı anlaşılabilmektedir. Paraya elinizle dokunduğunuz zaman kağıt kalitesini hissedebilecek belli bir bilgi birikimine sahip olunması lazım. Kağıt yapısını taklit edebilmeleri son derece zordur." diye konuştu.

Türk lirasında sahteciliğe karşı alınan önlemler

Türk lirası banknotlarında bazı kısımların kabartma baskıyla yapıldığına işaret eden Kabar, şunları söyledi:

"Türk lirasının ön yüz sol alt köşesindeki ve ortasındaki rakam ve yazısı kabartma baskıyla yapılmıştır. Tırnağınızla hafif dokunduğunuzda kabartmayı hissedebilirsiniz. Atatürk'ün ceket kısmı da kabartma baskıyla yapılmıştır. Sahte paralar daha çok düz baskıyla yapıldığı için tırnağınızla dokunmanız halinde kabartmayı hissedemezsiniz. Düz olarak baktığınız zaman görülmeyen ancak ışığa tuttuğunuzda kağıdın hamuru esnasında yerleştirilen güvenlik unsuru filigran vardır. Örneğin 200 liralık banknotu ışığa tuttuğunuzda görebileceğiniz ön yüz sol tarafta Atatürk portresi ve '200' ibaresi, ön yüz sağ tarafında üzerinde ay yıldız ve '200' ibaresi olan holografik şerit bulunmaktadır. Göz hizasında baktığınız takdirde renk değiştirmesi lazım. Emniyet şeridini ışığa tutup baktığınızda düz bir çizgi şeklinde olduğunu görüyoruz. İçinde mikro yazılarla '200 TL' ibaresi yer almaktadır. Paramızın arka tarafında üzerinde '200 TL' ibaresi bulunan, renk değiştiren şerit görmekteyiz. Işığa tuttuğumuzda renginde kısmen değişiklik olmaktadır."

Banknotlardaki güvenlik unsurlarının bazılarının gözle görülmediğinin altını çizen Kabar, mikro yazılar ve UV ışınlarına hassas güvenlik tedbirlerinin ekipmanlar yardımıyla görülebildiğini dile getirdi.

UV ışını altında bakıldığında paralarda renkli kılcal lifler ile Atatürk portesinin üstünde "200 TL" ibaresi olduğunu aktaran Kabar, "Aynı zamanda seri numaraları fosforlu şekilde yansıma göstermektedir. Mikro yazılar, paranın çeşitli bölgelerinde bulunmaktadır. Emniyet şeridinde sarı renkte görüntü oluşturmaktadır." dedi.

SAHTE OLDUĞUNU ANLAMANIN BİRÇOK YOLU VAR

Kurum, gerçeklik kontrollerinin yöntemlerini şöyle sıralıyor:
Dokunma: Banknotlarda bulunan kimi yazı ve rakam grupları ile motifler parmakla dokunulduğunda kabartma hissi verir.
Bakma: Banknotlarda ışığa tutulduğunda her iki yüzden de görülebilen Atatürk portresi ve kupür değerini ortaya koyan rakamdan teşekkül eden filigran ile emniyet şeridi ve bütünleşik görüntü bulunmaktadır.
Açılı Bakma: Banknotların ön yüzünde yatay konumda göz hizasında ışığa doğru tutulduğunda görülebilen gizli görüntü ile ayrı açılardan bakıldığında holografik şerit folyo, arka yüzde ise renk değiştiren şerit yer almaktadır.

Cihaz Yardımıyla Bakma: Banknotların kimi özellikleri büyüteç ve ultraviyole ışık veren cihazların yardımı ile görülebilmektedir.

Sahte para nasıl anlaşılır?

ŞÜPHELENİRSENİZ BUNLARI YAPIN

TCMB, banknotun sahte olduğundan şüphelenildiğinde yapılması gerekenleri ise şöyle maddeliyor:

Sahte olduğundan kuşku duyulan banknot nereden ve kimden alındığına dair mümkün olduğu kadar çok veri ile savcılıklara veya kolluk güçlerine bildirilmeli ve verilmelidir. Bu bildirimden dolayı herhangi bir yaptırımla karşılaşılmayacağı bilinmelidir.
Bildirimler için 155 Polis imdat veya 156 Jandarma ihbar hatları kullanılabilir. Yapılan ihbarların aranan bir kişinin veya bir sahtecilik şebekesinin ortaya çıkarılmasını sağlayabileceği unutulmamalıdır.

Sahteliğinden kuşku duyulan banknot kesinlikle alınan yere iade edilmemelidir.

Kontrolden sonra sahte olduğundan kuşku duyulan banknotu, herhangi bir şekilde elden çıkarmak ya da imha etmek suretiyle suça ortak olunmamalıdır.
Sahteliğinden kuşku duyulan banknot yırtılmamalı, üzerine yazı yazılmamalı ve iğne ve benzeri araçlarla delinerek zarar verilmemelidir.

Sahte dolar nasıl anlaşılır?

Dolar değerli bir döviz olmasıyla en çok sahtesi basılan para birimlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Peki doların gerçeği ile sahtesi nasıl ayırt edilir? Siz de dolar alacaksanız ve sahte dolar olmasından çekiniyorsanız işte sahte doları anlamanın yolları.

Sahte dolar kağıt kalitesinden, doların şeklinden, renginden ve şeridinde yazan USA yazısından tespit edilir. Şeritler dik durmalıdır. Sahte dolar da basım rengi biraz daha koyu ve dağınık olacaktır. Seri numarası sol üst köşe de yazılıdır.

Sahte Euro nasıl anlaşılır?

Gerçek Euroda kullanılan kağıt banknot kağıdı olduğundan normal piyasa kağıdı olan sahte paradan ayırt edilebilir. Gerçek parada biraz daha yumuşak bir doku var ve de kaygandır. Sahte Eurolarda gerçeğe oranla daha mat bir hologram vardır. Gerçek hologram ise daha parlaktır.