Bugün konumuz, sayısız evin ve bahçenin saksılarını süsleyen, mis kokusuyla mutfakları ve sofraları saran fesleğen! Ilıman iklim koşullarını seven bu özel bitkinin kökeni Hindistan, Güney Asya ve İran’a dayanıyor. Botanik ismi Ocimum basilicum olan fesleğen kendi içinde de bazı çeşitlere ayrılıyor. Ayrıca, Akdeniz iklimiyle arasının iyi olması nedeniyle başta Fransız ve İtalyan mutfakları olmak üzere birçok farklı yemek kültüründe sıklıkla kullanılıyor. Fesleğen hangi yemeklerde kullanılır, hangi fesleğen çeşitleri yenebilir gibi soruların cevabını arıyorsan doğru yerdesin şefim. Gel; yemeklere, çorbalara, soslara ve salatalara kendine özgü bir aroma katan bu bitkiyi daha yakından tanıyalım.

Fesleğen Nedir?

Fesleğen ne demek? diye merak edenler sözlüğe baktıklarında bu bitkinin ballıbabagiller familyasından, Akdeniz ülkelerinde yetişen, yaprakları güzel kokulu, beyaz veya pembe çiçekli, bir yıllık ve otsu bir süs bitkisi olduğunu görürler.

Fesleğen diğer adı ile yani reyhan olarak da anılır, özellikle Anadolu’da bu şekilde isimlendirilir. “Dağlar kızı Reyhan” türküsünden anlaşıldığı gibi bu güzel kokulu bitki özel isim olarak da kullanılmaktadır. Bazı kaynaklarda fesleğen ile reyhanın bire bir aynı bitki olmadığı, reyhanın fesleğen çeşitleri arasında bir bitki olduğu söylenmektedir. Reyhan ve fesleğenin ikisi de Lamiaceae (ballıbabagiller) familyası, Ocimum cinsindendir; ikisi arasında çok az fark vardır ve birbirlerinin yerine kullanılırlar.

Fesleğen ılıman bölgelerde ve yılda bir kez çıkar. Bu bitkinin ana yurdunun Güney Asya olduğu tahmin edilmektedir. Günümüzde fesleğen Akdeniz havzasında bulunan bölgelerde yetişir, Türkiye’de ise yetişmesi için en uygun koşullar Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde bulunur.

Peki, fesleğen çiçek açar mı dersiniz? Evet, gerçekten de fesleğen çiçek açan bir bitkidir.

Fesleğen çiçeği yazın ve sonbaharda beyaz, pembe ve sarımsı beyaz tonlarında açar ve içerisinde kendi tohumlarını taşır.
Fesleğen anlamı açısından da kokusu gibi derin ve yoğundur. Fesleğenin adının krallara layık bitki demek olan bir kelimden türediği söylenmektedir.
Yüzyıllardır şifalı bir bitki olarak bilinen fesleğenin afrodizyak etkisi de olduğu ve bu yüzden aşkı da sembolize eden bitkiler arasında yer almaktadır.

Fesleğen yatak odasına konur mu?

Pek çok kişi tarafından doğru olduğu bilinen "Yatak odasında bitki bulundurulmaz!" inancı tamamen yanlış. Uzmanlar, bitkiler geceleri karbondioksit yaydığı için havadaki oksijeni azalttığını ancak bu durumun sanıldığı kadar tehlikeli olmadığını söylüyor.

Hangi Fesleğen Yenir, Hangi Fesleğen Yenmez?

Fesleğen kendi içinde 160’tan fazla alt türe ayrılıyor. Bu nedenle tüm fesleğen türlerinin yenebilir olduğunu söylemek mümkün değil. Ancak gastronomi alanında kullanılan belli başlı tüm fesleğen çeşitleri, insan sağlığı açısından herhangi bir risk teşkil etmediği için rahatlıkla tüketilebiliyor. Dilersen, mutfakta en çok kullanılan fesleğen türlerine birlikte göz atalım.

Fesleğen/reyhan/Ceneviz fesleğeni: Yaprakları taze ya da kurutulmuş şekilde reçetelere eklenebilen reyhan, aslında fesleğenin en sık karşılaştığımız çeşidi. İngilizcede “sweet basil” olarak adlandırılan, yeşil ve yuvarlak yapraklı bu tür, özellikle İtalyan mutfağının gözde malzemeleri arasında yer alıyor. Reçetede özel olarak bir tür belirtilmeden fesleğen yazıyorsa reyhanın kastedildiğini varsayabilirsin şefim. Meyan kökü ve karanfil aromalarını barındıran reyhan, diğer adıyla Ceneviz fesleğeni, pesto sos yapımında da sıklıkla kullanılıyor.
Tarçın fesleğen: Mikro fesleğen olarak da bilinen bu tür, bitki henüz tam olgunlaşmadan ve keskin bir aroma kazanmadan hasat ediliyor. Hafif bir aromaya sahip olması nedeniyle tatlı reçetelerinde de kullanılabiliyor.

Çalı fesleğen: En küçük fesleğen türlerinden biri olan çalı fesleğen sivri yapraklarıyla görünüm açısından çalıyı andırıyor. Saksıda ya da bahçede de rahatlıkla yetiştirilebiliyor.
Tayland fesleğeni: Tayland fesleğenin aromasında anason notaları ön plana çıkıyor. Isıya maruz kaldığında da aroması kaybolmadığı için yemeklere pişme sürecinde eklenebiliyor.
Mor reyhan: Genellikle kokteyl ve şurup yapımında kullanılan mor reyhanın yaprakları diğer türlere nazaran daha büyük. Ayrıca, mor pesto sosun başrolünü de bu tür üstleniyor. Mor reyhanın karanfil aroması baskın olduğu için bazı tatlı reçetelerinde de yer bulabiliyor.

Fesleğen Hangi Yemeklerde Kullanılır?

Fesleğenin Faydaları Nelerdir?

Fesleğen faydaları ile öne çıkarılan ve çeşitli alanlardaki özellikleri sayesinde kullanımı tavsiye edilen bitkiler arasındadır. Fesleğen yaprağı çeşitli kaynaklarda faydalı bitkiler arasında gösterilmekte olup, fesleğenin genel olarak bilinen faydaları aşağıda sayılmıştır. Bu arada, aşağıdakilerle ilgili ciddi rahatsızlıkları olanlara doktorlarına başvurmalarını şimdiden hatırlatırız:

-Fesleğen bağırsak ve sindirim sisteminizi düzenler; şişkinlik, mide krampı ve sindirim problemlerini gidermede yardımcı olduğundan bu organlardaki problemlerin giderilmesinde kullanılmaktadır.
-Balgam, gaz ve idrar söktürücü olarak bilinir.
-Baş ağrısı ve spazmlara iyi gelir.
-Bakterilere karşı koruyucudur.
-Fesleğen A vitamini açısından zengin olduğu için diş, kemik ve cilt yenilenmesinde görev alır. A vitamini az ışıklı ortamlarda bile iyi görebilmeyi sağlar.
-Birçok yeşil sebze gibi fesleğen C vitamini bakımından da besleyicidir. Bu özelliği ile bağışıklığı güçlendirir, tansiyonu dengeler ve demir emilimini kolaylaştırır.
-Enerji verir, kan şekerini düşürmeye yardımcı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca iştah açıcıdır.
-Sakinleştirici bir bitkidir.
-Yapraklardan yapılan fesleğen çayı yaz sıcaklarında iyi bir çözüm olarak kullanılır. Fakat çeşitli kaynaklarda fesleğen çayını kanser hastalarının ve hamilelerin tüketmemeleri gerektiği -konusunda uyarılar bulunmaktadır. Ayrıca kanı sulandırdığı için fesleğen çayının fazla kullanımı bazı sağlık problemlerine yol açabilecektir.
-Fesleğenin antioksidan özellikleri bulunmaktadır. Buna ek olarak K vitamini, demir ve kalsiyum içerir.
-Tüm bu sayılanlar yanında saksıda yetiştirilen fesleğenin sinek kovucu özelliği olduğu bilinmektedir. Diğer yandan, yaprakları sıkılıp suyu çıkarıldığında bu suyun sinek ve böcek ısırıklarına iyi geldiği de bazı kaynaklarda belirtilmektedir, ancak biz bu durumlarda cildinize bir şey sürmeden önce doktorunuza danışmanızı öneririz.

Fesleğen Bakımı Nasıl Yapılır?

Fesleğen kokusunu, güzelliğini ve aromasını güneş ve ısıdan alır, bu yüzden güneş seven bir bitkidir. Ancak bitkiyi öğlen güneşinden korumak gerekir. Evin içerisinde yetiştirdiğiniz fesleğeni pencere yanı gibi hava alacak bir yerde tutmaya özen göstermenizi tavsiye ederiz, zira fesleğen rüzgarı sever, havasız yerlerde yaşayamaz.
Birçok çiçekte olduğu gibi fesleğen gölgeyi sever mi derseniz bunun direkt bir cevabı yoktur çünkü bu bitki parçalı gölgeyi yani parçalı güneş ışığı görmeyi sever.
Fesleğen orta verimlilikli bir toprakta gübre veya ek besin yardımı olmadan rahatça yetişebilir. Ancak toprağınız kumlu ise önceden bitki çürükleri katabilirsiniz. Fesleğeniniz her türlü toprakta yetişir, ancak daha güzel yetişmesi için kumlu toprağa eklenecek gübreler faydalı olacaktır.
Fesleğenin sulanması için ise özel bir rejime gerek yoktur, ancak sulamayı tamamen unutup toprağın kupkuru kalmasından kaçınırsanız iyi olur. Fesleğeniniz su sıkıntısı çekerse bu sefer de yaprakları pörsümeye başlar ve gelişmesi kötü yönde etkilenmiş olur.
Fesleğeninizin gelişmesi için bize sizden son bir ipucu: fesleğeninizin tohuma kaçmaması için onu budamayı unutmayın.
Fesleğen budama işlemini bitkinin boyu ortalama 15 santimetreye ulaştığında makas ile yapabilirsiniz.

Fesleğen Diyette Nasıl Tüketilmeli?

Fesleğen diyet yaparken kullanılır mı diye merak ediyor olabilirsiniz. Bu soruya ise cevabımız evet olacaktır. Bu mis kokulu ve enfes aromalı bitkinin özellikle stresi azalttığı için strese bağlı kilo almalarda kullanılması önerilmektedir.

Sağlıklı besinlerden oluşan bir diyet listesi içerisinde fesleğen çayı yer alabilir. Sindirim sistemini çalıştırıcı özellikleri olan ve antioksidan özelliği ile vücuttaki toksinlerin atılarak yağların yakılmasına yardımcı olan fesleğen diyetlerde destek alınacak bir bitki olarak kullanılabilir. Eğer zayıflama amacıyla düzgün bir beslenme ve spor programı uyguluyorsanız fesleğen çayı kilo vermenize yardımcı olacaktır, ancak sağlıksız bir beslenme rejimi içerisinde yalnızca fesleğen yiyerek ve fesleğen çayı içerek zayıflamak mümkün değildir.

Fesleğen çayı taze yapraklar üzerine kaynar su dökülerek hazırlanır, yapraklar 10-15 dakika süreyle demlendirilir. Eğer taze fesleğeniniz yoksa çay yapmak için fesleğen kurusu da kullanabilirsiniz.

Zencefil de eklenen fesleğen ıhlamur karışımıyla hazırlanan çay da hem lezzetiyle hem de özellikle kışın hastalıklara karşı koruyucu etkisiyle sevilen bir içecektir.

Fesleğenle Nefis Tarifler

Ferahlatan Fesleğen Aroması ve Domates Lezzetiyle Fesleğenli Domates Sosu

Akdeniz mutfağında baş tacı edilen fesleğen, Uzak Doğu ve Hint mutfaklarında da kullanılıyor. Fesleğenli domates sosu Akdeniz mutfağına özgü rahatça hazırlayabileceğiniz fesleğenli tariflerden ilki. Fesleğenli domates sosunu hazırlayıp kavanozlarda sakladıktan sonra bu sosu makarnalarınız yanında et ve sebze yemeklerinizde de rahatça kullanabilirsiniz. Hatta fesleğenli domates sosunu kahvaltıda bile ekmeğe sürüp yiyebilirsiniz.

Taze Fesleğen Besin Değerleri: Kaç Kalori?

Taze Fesleğen Kalori Değeri: Bu besinin 100 gramında 23 kcal kalori, ayrıca besinin 1 Yaprak yani 5 gramlık miktarında Taze Fesleğen 2 kalori bulunmaktadır. Taze fesleğen, yemeklerde ve salatalarda kullanılan tat veren bir ottur.

Taze Fesleğen besini besinlerin ortalamasından;

%94 daha az kalori
%57 daha az protein
%91 daha az karbonhidrat
%100 daha az yağ
içermektedir.

 İlginizi çekebilir → Çiğ köfte Urfa'nın mı, Adıyaman'ın mı? Paylaşılamayan lezzet çiğköfte: İlk nerede yapıldı, hangi yöreye ait, patenti kimde? → TIKLAYINIZ 

İlginizi çekebilir → İskender kebap tarifi (evde) nasıl yapılır? Lokanta usulü iskender sosu (Bursa iskender) tarifi nasıl yapılır? → TIKLAYINIZ

İlginizi çekebilir → Hayrabolu tatlısı tarifi nasıl yapılır? (Kadı göbeği) Hayrabolu tatlısı malzemeleri neler? Hayrabolu tatlısı nasıl haşlanır? → TIKLAYINIZ