Kahramanmaraş'ta meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki depremin sonrasında depremzedelerin bu soğuk ve fırtınalı havada daha da mağdur olmamaları için çalışmalar başlatıldı. 10 ilin etkisi altında kaldığı deprem sonrasında depremzedelerin savaşması gereken bir diğer durum da olumsuz hava koşulları oldu. Fırtına uyarılarının yapıldığı ve sıcaklıkların bir hayli düştüğü haftada yaşanan yıkımın ardından sokakta kalan pek çok vatandaş için hipotermi araştırmaları sürüyor. Peki hipotermi nedir? Hipotermi nasıl anlaşılır, belirtileri nelerdir? Hipotermiye karşı ne yapılır? İşte detaylar...

Hipotermi hastalığı: Hipotermi, insan vücudunun faaliyet göstermesi için gerekli ısıyı ürettiğinden daha hızlı kaybetmesi sonucunda ortaya çıkan ve vücut ısısının tehlikeli derecede düşmesine neden olan bir acil tıbbi durumdur. Normal vücut ısısı yaklaşık 37 C civarındadır

HİPOTERMİ NEDİR?

Normal yaklaşık olarak 37 derece olan bir yetişkinin vücut ısısı 35 derecenin altına düştüğünde hipotermi ortaya çıkar. Hipotermi, vücudun uzun bir süre boyunca üretebileceğinden daha fazla miktarda ısı kaybetmesi sonucunda oluşur. Bu durum genellikle soğuk, rüzgarlı havalarda, soğuk sularda veya soğuk evlerde uzun süre vakit geçirenlerde ortaya çıkar. Ancak, yağmur ve ter bile vücut doğru giysiler tarafından yeterince korunmadığı takdirde vücut ısısında olağan dışı düşüşlere yol açabilir. Şiddetli hipotermi yaşamı tehdit eden önemli ve acil bir durumdur çünkü kişinin yaşamsal faaliyetleri için önemli organların çalışmamasına sebep olarak hayati risk oluşturabilir.

Hafif hipotermi nedir?

35-32°C arasındaki merkezî vücut sıcaklığı aralığında şiddetli titreme, yüksek kan basıncı, hızlı nefes alıp verme ve hızlı kalp atışları görülür. Damarlar, kanı merkeze çekmek için daralır. Vücut, enerji üretimi için depo edilen glukozu yakmaya başlar. Zihinsel karışıklık başlar.

Hipotermi, hayatı tehdit eden bir durum olup hızla tedavi edilmesi gerekir. Genellikle ortamın soğuk olmasından kaynaklanır.

Bunlar; soğuk koşullarda uzun süre açık havada kalmak, yeterince ısıtılmamış bir evde yaşamak veya soğuk suya düşmek gibi nedenlerden ya da nedenlerin birlikteliğinden kaynaklanır.

Hipotermi bir hastalık değildir ve belirtileri sıcağa bağlıdır. İnsan vücudunun faaliyet göstermesi için gerekli ısıyı ürettiği süreden daha hızlı kaybetmesi durumunda hipotermi meydana gelir. Acil bir tıbbi durum olarak sınıflandırılır. Vücut ısısı düşen bireyin kalbi, sinir sistemi ve organları normal faaliyetlerini sürdüremez. Zamanında tedavi edilemeyen hipotermi kalp, dolaşım ve solunum sistemlerinde bozulmalara ve sonucunda ölüme yol açabilir.

Hipotermi tedavisi: Terapötik hipotermi ise kalbi durduktan sonra kalp masajı ile tekrar hayata dönen kişiye beyin hasarını da önlemek amacıyla uygulanan bir tedavi şeklidir. Bu tedavi şeklinde hastanın ilk 4-6 saat içinde vücut ısısı 32-34 dereceye indirilir ve bu ısıda ortalama olarak 18 saat sabit tutulur.

Hipotermi tedavisi acilci: Vücut ısısının 30 derecenin altında olduğu durumlarda ilaç uygulaması yapılmamalı, defibrilasyon 3 şokla sınırlı tutulmalıdır. Vücut ısısı 30-35 derece arasında ise Defibrilasyon gerektiği gibi uygulanabilir, ilaçlar ya düşük dozlarda uygulanmalı, ya da uygulamalar arasındaki süre (2 kat) daha uzun tutulmalıdır.

HİPOTERMİ NEDEN OLUR?

Vücut ısısının üretildiği süreden daha hızlı kaybedilmesi durumunda hipotermi meydana gelir. Hava koşulları hipoterminin en büyük etkilerinden biridir. Vücudun yeterli korunmayan yüzeyleri ısı kaybedebilir.

Fiziksel yorgunluk gibi durumlar bireylerin soğuğa karşı toleransını düşürür. Aynı zamanda alkol bireylerin kendilerini sıcak hissetmesine fakat kan damarlarının genişleyerek cildin daha hızlı ısı kaybı yaşamasına yol açabilir. Bu durumlarda hipotermi ortaya çıkabilir. Aynı zamanda yaşlıların ve çocukların hipotermi geçirme olasılığı dirençleri dolayısıyla daha yüksektir. Yani en büyük risk grubu yaşlılar, hastalar, evsizler ve dağcılardır.

Vücut ısısında olağan dışı düşüşe neden olan faktörlerden bazıları şöyle sıralanabilir:

Yetersiz giysi ya da düşük dış ortam sıcaklığı

Soğuk havalarda yetersiz hareket etme

Sıcak havalarda bile suda uzun sürelerle kalmak

Soğuk suya düşmek

Özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda: ıslak veya nemli giysiler

Vücutta geniş çaplı yanıklar

Karlı havalarda kaza geçirmek

Hipotermi riskini artıran durumlar:

Alkol

Yoksulluk

Islanma

Soğuk hava

Dehidrasyon

Yetersiz beslenme

HİPOTERMİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

- Titreme (vücut sıcaklığı düştükçe titreme azalabilir ya da tamamen durabilir)

- El ve ayaklarda soğukluk

- Cilt renginde solukluk

- Konuşma bozukluğu veya mırıldanma

- Yavaş veya sığ (yüzeysel) solunum

- Zayıf nabız

- Beceriksizlik veya koordinasyon eksikliği

- Uyuşukluk veya enerji eksikliği

- Uykuya meyil veya hafıza kaybı

- Bilinç kaybı veya hafif zihin karışıklığı şeklinde sıralanabilir.

- Parlak kırmızı, soğuk cilt (bebeklerde)

- Seste kısıklık

- Yorgunluk

Hafif hipotermi belirtileri

Hafif: 35-32°C arasındaki merkezî vücut sıcaklığı aralığında şiddetli titreme, yüksek kan basıncı, hızlı nefes alıp verme ve hızlı kalp atışı görülür. Damarlar, kanı merkeze çekebilmek adına daralır. Vücut enerji üretimi için depoladığı glukozu yakmaya başlar ve zihinsel karışıklık başlar.

Orta: Merkezi vücut sıcaklığı 32-29 derece aralığına düştüğünde titreme durur, amnezi yaşanır ve refleksler yavaşlar. Hipotermi geçiren bireyde garip hareketler ve mantıksız konuşmalar görülür. Motor becerilerinde kayıp yaşanır.

Şiddetli: Merkezi vücut sıcaklığı 28 derecenin altına düştüğünde tüm fizyolojik sistemler yavaşlar. Kalp ve nefes hızı düşmeye başlar ve kan basıncı azalır. Hipotermi geçiren kişi halüsinasyon görmeye başlar ve donmakta olsa da soyunur. Refleksleri tamamen kaybolur, göz bebekleri büyür ve bilin kaybı yaşanır.

*Sıcaklık daha fazla düştüğü takdirde kişiler ısıtılana kadar ölmüş izlenimi yaratılabilir. Vücut sıcaklığı 32 dereceye kadar çıktığında kişi hala canlılık belirtisi göstermiyorsa ölmüş olarak kabul edilir.

Paradoksal soyunma: Orta ve şiddetli hipotermi vakalarının yaklaşık %20-50 aralığında soyunma görülür. Hipotermi geçiren bireyin kafası karışmış olduğundan ısındıklarını hissederler ve bunun sonucunda ya kısmen ya da tamamen soyunmak isterler.

HİPOTERMİNİN PATOFİZYOLOJİK AÇIKLAMASI

Isı kalp de dahil olmak üzere kas dokusu ve karaciğerde üretilir. Deri (%90) ve akciğerler (%10) ile kaybedilir. Isı üretimi, kas kasılmaları yoluyla kişiden kişiye değişse de iki ile dört kat arasında artırılabilir. Isı kaybı oranı, diğer nesnelerdeki gibi konveksiyon, iletim ve ışıma ile belirlenmektedir.(haberturk)

HİPOTERMİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Hipotermiyi teşhis etmek için genel olarak bireyin fiziksel belirtileri izlenir. Teşhis konulması ve şiddetinin belirlenmesi için kan testi gerekebilir. Kafa karışıklığı, koordinasyon eksikliği, konuşma problemleri ve diğer hafif semptomlar her zaman kesinlik sağlayamayabilir.

HİPOTERMİDE İLK YARDIM NASIL YAPILIR?

- Hipotermide olan bir hasta/yaralıya yardım etmeden önce soğuğa karşı yeterince korunduğunuzdan emin olun.

- Mümkünse hasta/yaralıyı daha sıcak ve kapalı bir yere taşıyarak soğukla temasını kesin.

- Eğer bu mümkün değil ise, hasta/yaralının özellikle baş ve boyun bölgesini rüzgârdan koruyun. Soğuk zemin ile olan teması ortadan kaldırın.

- Islak giysileri yavaşça çıkarın. Islak kıyafetleri ılık, kuru kaban, palto, ceket veya battaniye ile değiştirin.

- Daha fazla ısınma gerekiyorsa bunu yavaş yavaş yapın. Örneğin; boyun, göğüs ve kasık bölgeleri başta olmak üzere vücudun orta kısımlarına ılık-kuru kompresler uygulayın.

- Hasta/yaralıya, ilk yardımın genel ilkelerine göre önemli bir istisna oluşturmasına rağmen yudum yudum olacak şekilde yavaşça ılık, tatlı ve alkolsüz içecekler verin.

- Doğrudan ısı uygulamayın. Bir ısıtma lambası veya sıcak banyo gibi bir yöntem kullanarak hasta/yaralıyı yavaş yavaş ısıtın.

- Kollar ve bacaklar gibi uzuvları ısıtmaya çalışmayın. Uzuvları ısıtmak veya masaj yapmak kalbe ve akciğerlere ek yük oluşturabilir.

- Hasta/yaralının sigara içmesine kesinlikle izin vermeyin.

- Etkilenen kişi, vücudun göğüs, boyun ve kasık gibi orta bölgelerinden ve başın üstünden sıcak havluyla yavaşça ısıtılmalıdır.

- Hastanın bilinci açıksa sıcak, şekerli ve alkolsüz içecekler içirmek iyi olacaktır.

- Acil yardım ekibi gelinceye kadar hastanın yanından ayrılmamak ve sık sık solunum, dolaşım ve bilincini kontrol etmek çok önemlidir.

İLK YARDIM YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?

* Hastayı sıcak banyo ya da benzeri bir yöntemli hızlı bir şekilde ısıtmaktan kaçınmak gerekir.

* Asla elektrikli battaniye veya sıcak su gibi doğrudan ısı kaynakları kullanılmamalıdır.

* Soğuk kan, kalp ve dolaşım sistemi rahatsızlıklara neden olabileceğinden kol ve bacaklara masaj yapılmamalı veya ısıtılmalıdır.

* Hasta alkol veya sigara kullanmamalıdır çünkü bunlar damarlarda genişlemeye yol açarak ısı kaybında artışa yol açar.

HİPOTERMİ NASIL ÖNLENİR?

Hava şartlarına uygun ısıyı sağlayacak, özellikle pamuğa göre ısı yalıtımını daha iyi sağlayan sentetik-yünlü kumaşlar tercih edilmelidir. Bol giysiler kan dolaşımını rahatlatır ve ısıyı sürdürür. Başın da örtülmesi gerekir. Isı kaybı gösterecek her türlü durumdan kaçınılmalıdır. Aşırı efor sarf edecek her durumdan kaçınılması gerekir. Fazla efor terlemeye ve ısı kaybına yol açar.

HİPOTERMİYE KARŞI NE YAPILIR?

Hipotermi başlangıcı sezdiyseniz tıbbi yardım gelene kadar mağdur kişi sıcak tutulmaya çalışılmalıdır. İmkan varsa ıslak giysileri çıkartılmalı, özellikle baş-boyun-göğüs ve kasık bölgeleri battaniye ile sarılmalıdır. Hipotermi geçiren kimselere sıcak içecek verilmemelidir. Sıcak banyo yaptırılmamalı ya da alkollü içecek verilmemelidir.

Soğuk ısırığı durumu sebebiyle ciltte renk değiştiren ve doku farklılığına yol açan bölgelerin kontrol edilmesi gereklidir. Bu durumda olan kişilerin hemen sıcak bir ortama alınması gerekir. Bu bölgelere masaj yapılmaz ya da ovalanmaz.