BUĞRA KARDAN  İSTANBUL

Ülkenin hemen her yerinde üretilen meyve-sebze ürünlerinin fiyatlarında görülen aşırı artışlara anlam verilemiyor. Tarladan 5 liraya çıkan limonun markette 25 liradan, 5 liraya çıkan soğanın 20 liradan, 7 liraya çıkan elmanın 21 liradan, 9 liraya çıkan havucun 30 liradan satılması şaşkınlıkla karşılanıyor.

Uçurum var

Üretici ve tüketici derneklerinin yöneticileri tarafından “Fiyatlarda uçurum var. Uçurumun nedeni belli. Ali, Veli, Ahmet, Mehmet araya girip ürün bedellerini şişiriyor. Bu durumun önüne geçilsin. Hal yasası hayata geçirilsin, komisyoncu saltanatı yıkılsın” ifadeleri kullanılıyor.

Yeni Akit’e konuşan Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu da meyve-sebze fiyatlarını aşağı çekecek adımlar atılması gerektiğini belirtti. Ağaoğlu, komisyoncuların kârlarına kâr katıp fiyatlara müdahale etmelerinin önleyecek tedbirler alınması tavsiyesinde bulundu. Ağaoğlu, şunları söyledi:

Geniş alan tanınıyor

“Zincir marketlerin üreticilerden de tüccarlardan da hallerden de ürün satın alma hakları var. Marketlerin elleri güçlü. Bunlar, toptancı şirketleriyle üreticilerden ürünleri alıp fahiş kârlarla şubelerine iletiyorlar. Bunların şubeleri de boş durmuyorlar, ilave kârlar koyarak ürünleri müşterileriyle buluşturuyorlar. Bu şekilde üreticilerde, köylülerde 5 lira olan limon marketlerde 20-25 liradan fiyatlanıyor. İnşallah hal yasası çıkınca yeni bir durum belirecek. Hallerde fiziki ortam iyileştirilecek. Halciler daha geniş alan faaliyet yürütecekler. Ayrıca birinin aynı hal içinde birden çok dükkân açması engellenecek. En önemlisi ise bir halin önemli bölümü üretici örgütlerine bedelsiz tahsis edilecek. Diğer yandan zincir marketlerin meyve-sebze ürünlerini hallerden almaları zorunlu olacak. Zincir marketler de satıcılar, pazarcılar, manavlar gibi hallerden alım yapacak. Malum zincir marketler diledikleri yerden, diledikleri zaman ürün alıyorlar. Bu da sıkıntılara yol açıyor. Zincir marketlerin referans fiyat oluşturmaları nedeniyle öbür mecralarda örneğin pazarlarda, manavlarda da ürün bedelleri artıyor. Ek önlemler alınmalıdır. Ticaret ile Hazine ve Maliye bakanlıkları tarafından marketlerin toptancı şirketleri yakından takip edilmelidir. Yani elmayı üreticiden toptancı şirketiyle 3 liraya alıp kâr koyarak 17 liraya şubesine yollayan, orada 34 liraya satan market var. Onun için marketlerin toptancı şirketleri denetlenmelidir. Bu fahiş kârların vergilerinin ödenip ödenmediğine bakılmalıdır. Üretici-market fiyat uçurumunun nedenleri araştırılmalıdır. “

Ağaoğlu, hal yasasının bir an evvel hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı. “Marketlerin, komisyoncuların kâr marjları denetlenmelidir” diye ekledi.

Yasa hemen çıkarılmalı

İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kopuz ise şunları dile getirdi: “Hal yasasını bir türlü çıkaramadık. Tarla-market fiyatında makas açılıyor. Tabii nakliye gideri, fire oranı ortada. Yüzde 15-20 fire var. Sevk, soğutucu gibi önlemlerle fire oranı geriler. Onun için hal yasası yürürlüğe girmeli. Art niyetlilere karşı da dikkatli olunmalı. Üreticiden 5 liraya alınan malın 25 liradan satılması hoş değil. Denetimler devam etmeli ama hal yasası yapılarak eksiklikler giderilmeli. Şu anda bir malın nerede üretildiği, hangi kabzımala ya da hale geldiği takip edilmeli. Bu takip karekod sistemiyle rahat şekilde yapılıyor ama meyve-sebzeyle ilgili eksik hususlar var. O nedenle talebe göre fiyatlandırma yapılıyor. Bu yara devamlı kanıyor. Kanayan yara her dönem dillendiriliyor ama gereken yapılmıyor. Bürokrasi hızlanmalı. Yaraya anında müdahale edilmeli. Anında müdahale edilmediği, önlem alınmadığı takdirde yaranın yayılacağı bilinmeli.”
Perakende kanununun da çıkarılması gerektiğine işaret eden Kopuz, “Perakende kanunu ve hal yasası gündemde ama nedendir bilinmez netice alınamıyor. Bu ikisi bağlantılı. Birini yapmamanın sorunlara sebep olacağı unutulmamalı” dedi.