Kahraman, yeni anayasa çalışmaları, önceki yıllardaki uzlaşma arayışları ve yaşanan tartışmaları, değerlendirdi.

Kanun toplumla örtüşmeli

Kanunların toplumla örtüşmesi gerektiğini vurgulayan Kahraman, “Toplumumuzun dokusuna, DNA’sına uygun bir anayasa olması lazım. Anayasalar, ilaç prospektüsleri gibi uzun sayfalar dolusu olmaz. Anayasalar kısa ve öz olur” diye konuştu. Kendisinin meclis başkanlığı yaptığı dönemden evvel TBMM’nin 24. Dönemi’nde anayasa çalışmaları yapıldığını hatırlatan Kahraman, şunları anlattı: “Her partiden üçer kişi, toplamda 12 kişi istendi. Fakat başlangıçta ölü doğan bir teşebbüs. Zira dört partinin dördü de iştirak edecek, o hükümler, kesin hüküm sayılacak. Dört partinin dördü de aynı düşüncede olsaydı; dört tane grup olmazdı ki. Dörtte dört ittifak mümkün değil. 25 ay sürdü çalışmalar; havanda su dövüldü.” Kahraman, meclis başkanlığı yaptığı 26. Dönem’de ise bütün siyasi partilere bir mektup yazarak, yeni bir anayasa hazırlama komisyonu kurulması için her partiden üçer isim istediğini söyledi. CHP’nin “Anayasa hazırlamadan evvel 1980 darbesinden sonra çıkan kanunları ele alacağız, anayasaya aykırı, antidemokratik kanunları eleyeceğiz” şeklinde bir taleple görüşmelere geldiğini belirten Kahraman, “Peki ortada anayasa yok. O kanunun antidemokratik olduğunu anlamak için bir ölçü lazım. Anayasa yokken onları inceleyemeyiz ki...” görüşünü paylaştı.

Komisyonda bile anlaşamadık

CHP’nin, komisyonun adının “Türkiye’yi darbe hukukundan arındırma komisyonu” olarak değiştirilmesini istediğini hatırlatan Kahraman, 3 toplantıda da komisyonun isminde dahi anlaşamadıklarını aktardı. İsmail Kahraman, şöyle devam etti: “Yeni anayasa yapılmasını istemiyor CHP, bu zabıtlarımızda var. Ben de, ‘Ben sizi çağırırken yeni bir anayasa, sivil anayasa çalışması yapacağız diye çağırdım. Ama antidemokratik kanunlar hakkında inceleme yapmak için ayrı bir komisyon kurabiliriz’ dedim. Bir hesaplama yaptık; 1980 sonrası çıkan kanunları incelemek için Meclisin çalışmaları, 8 seneden daha fazla sürüyordu. CHP, bu mevzuda engelleyici oldu, neticeye gidemedik.” Bu şekilde yeni bir anayasa yapılamayacağını savunan Kahraman, şunları aktardı: “Onun yerine bir metin hazırlarsınız, referanduma sunarsınız. Tabi; sivil toplum kuruluşlarından, siyasi partilerden, üniversitelerden fikirler alırsınız ve bir araya getirirsiniz, bir metin ortaya çıkartırsınız. ‘Herkesin ittifak ettiği bir anayasa’; öyle bir toplum varsa anayasaya gerek yok zaten. Türkiye var, ona yapıyorsunuz bu kanunu; taklit yapmayın, bu toplumun yapısına uygun yapın. Adaletin bozulduğu her toplumda huzur ortadan kalkar, adaletin bozulduğu her devlet de çöker. Yeni bir anayasa yapılırken bunların göz önüne alınması gerekir.”

Laikliğin bir tarifi olmalı

Anayasada laiklik kelimesinin tarifinin yapılması gerektiğini belirten Kahraman, sözlerini şöyle tamamladı: “Fransa’da var. Laikliğin anavatanıdır, eğitimin temel esasları yönetmeliğinde ‘Laiklik, devletin din, felsefe, siyaset ve eğitim konusunda tarafsız olmasıdır’ diyor. Bizde bir tarif yok. Hürriyetse, hürriyetler arasına; yasaksa yasaklar arasına konmalıdır. Anayasalar inanca göre tasnif edilirken ‘dindar anayasalar’, ‘dinsiz anayasalar’ diye ikiye ayrılır. Türkiye anayasalarının hepsi ‘dindar anayasalar’ sınıfına girer. Bunu (laikliği) kalkıp dinsizlikmiş gibi anlatmak çok yanlış bir düşüncedir. Neden oluyor, çünkü tarifi yok.”