Merkez Bankası’nın swaplar hariç net rezervinin 12 Ocak itibarıyla -37,3 milyar dolarla hala “ekside” olmakla birlikte, yönetim değişiminin yaşandığı Haziran 2023 başından bu yana net 25,1 milyar dolar büyüme kaydettiği belirlendi. Tüm dünya ülkeleri için önemli olan döviz varlıkları için anlaşma yolunda özellikle swaplar yer tutuyor!

Net rezervde yedi aydaki artış 25 milyar dolar

Türkiye'de ise;

Banka’nın, IMF’nin özel veri yayınlama standartlarına göre hazırladığı “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” verisine göre, 26 Mayıs’ta 98,5 milyar dolar olan yurt dışı ve içi yerleşiklerle yapılan yabancı para cinsinden işlemleri de kapsayan resmi rezerv varlıkları, yaklaşık yedi buçuk aylık dönemde net 41,3 milyar dolarlık artışla 12 Ocak itibarıyla 139,8 milyar dolara ulaştı.

Bunun yaklaşık 92 milyar dolarını SDR ve IMF rezerv pozisyonu da dahil döviz varlıkları, 47,8 milyar dolarını da altın varlıkları oluşturdu.

Yükümlülüklerde 16,2 milyar dolar artış

Aynı dönemde Banka’nın toplam yükümlülükleri ise net 16,2 milyar lira artarak 177,1 milyar liraya yükseldi. Bu kapsamda; kalan vadeye göre vadesi bir yıl içinde gelecek döviz kredileri, menkul kıymetler ve mevduat yükümlülüklerinin hacmi 2,9 milyar dolarlık artışla 50,5 milyar dolara çıktı.

Hazine ve Maliye Bakanlığınca geri ödemesine garanti verilen kamu kesimi döviz kredilerinden bir yıl içinde ödenecek anapara ve faiz tutarları ve benzeri kalemlerden oluşan “şarta bağlı yükümlülükler” de 553 milyon dolarlık bir artışla 50,4 milyar dolar oldu. Bunun da 43,3 milyar dolarını döviz, 7,1 milyar dolarını altın yükümlülükleri oluşturdu.

68,8 milyar dolarlık swap

Toplam yükümlülüklerin en büyük bölümünü oluşturan “swap” işlemlerinin hacmi ise bu dönemde 12,7 milyar dolar büyüyerek 68,8 milyar dolara ulaştı.

Döviz forward ve future’ların toplam net pozisyonu, başka deyişle yerli para karşılığı geçici süreyle takas (swap) edilen dövizlerin stokunu oluşturan bu büyüklük 26 Mayıs’ta 53,5 milyar dolardı. Swaplar gibi rezerv varlıklar içinde yer almakla birlikte aynı zamanda Banka’nın yükümlülüğünü oluşturan Özel Çekme Hakkı (SDR) da 37 milyon dolar artışla 12 Ocak itibarıyla 7,4 milyar dolar oldu.

Merkez Bankası’nın swap işlemleri yoluyla elde edilen tutar da dahil en geniş tanımlı toplam rezerv varlıkları, swapların da içinde yer aldığı toplam yükümlülüklerinden düşüldüğünde 12 Ocak itibarıyla net rezervi 31,5 milyar dolar düzeyinde oluştu.

Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” tablosuna göre yapılan hesaplama net rezervin 26 Mayıs 2023 itibarıyla eksi (-) 6,3 milyar dolar olduğunu gösteriyor. Buna göre o tarihten 12 Ocak’a kadar olan dönemde net rezervde kaydedilen artış 37,8 milyar dolar.

“Gerçek net rezerv”

Ancak “gerçek” net rezerv verisi için resmi rezerv varlıklar toplamından döviz kredileri, menkul kıymetler, mevduatlar ile yabancı para ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıklar dahil şarta bağlı döviz yükümlülükleri ve SDR tahsisatının yanı sıra yerli para birimi cinsinden yapılan türev işlemlerin (swap) de düşülmesi gerekiyor.

Geçici süreler için yerli para ile takas edilen söz konusu ödünç tutarlar da düşüldükten sonra ise Merkez Bankası’nın 26 Mayıs’ta “eksi” (-) 62,4 milyar dolar olan gerçek net rezervinin 25,1 milyar dolarlık bir artışla 12 Ocak’ta eksi (-) 37,3 milyar dolara yükseldiği görülüyor.

Aynı veri seti, Merkez Bankası’nın 2023 yılını; swap dahil net rezervde 32,2 milyar dolar, swap hariç net rezervde ise eksi (-) 40,1 milyar dolarla kapadığını gösteriyor. Buna göre 2024’ün ilk iki iş haftasında swap dahil net rezerv 842 milyon dolar azalırken, swap hariç net rezerv 2,7 milyar dolar artış kaydetti. Dünya genelinde yaşanan iflas haberleri peş peşe geliyor. Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi ile başlayan Ukrayna-Rusya savaşıyla adeta zirve yapan şirketlerin iflas bitmek bilmiyor ve her geçen gün çoğalıyor. Ekonomik ve küresel ölçekte tüm dünyada tedirginliğe sebep oluyor. Şimdilerde ise İsrail-Filistin savaşı piyasaları oldukça karıştırdı. Ekonomik kriz dünya devlerini her ay köşeye sıkıştırıyor. Bu durumda tüm ülkelerin olduğu gibi merkez bankası işlemleri çok ama çok önemli bir yere sahip oluyor. Bu noktada dünyada swamp yatırımları önemli bir yer kaplıyor.

Hesaplama farkı? Ne işe yarıyor?

Merkez Bankası’nın istatistik veri tabanında “net rezerv” ve “swap hariç net rezerv” şeklinde hazır bir istatistiki veri yer almıyor. Banka’nın eski uygulamasında brüt rezervlerin yanı sıra net rezervler ve swap işlemlerinin bilançoya etkisi de şeffaf bir şekilde yer alırken, uzunca bir süredir bu verilere ulaşmak için çeşitli hesaplar yapmak gerekiyor.

“TCMB Analitik Bilanço”sunda TL cinsinden yer alan “Dış Varlıklar” kaleminden “Toplam Döviz Yükümlülükleri”nin düşülmesi ile bulunan tutarın ilgili tarihteki Merkez Bankası döviz kuruna bölünmesiyle “net rezerv” hesaplamak, yaygın bir yöntem. Ancak bu işlemde “Kamu ve Diğer Döviz Mevduatı” alt kaleminin hesaplamaya dahil edilip edilmemesi konusunda uzmanlar arasında görüş birliği bulunmuyor.

“Ödemeler Dengesi ve İlgili İstatistikleri” kapsamında ile IMF tarafından yürütülmekte olan Özel Veri Yayınlama Standartları (Special Data Dissemination Standards– SDDS) çalışması çerçevesinde hazırlanan ve Merkez Bankası’nın haftalık ve aylık bazda açıkladığı “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” tablosu ise döviz yükümlülüklerinin toplam hacmi ile swap dahil ve hariç net rezerv büyüklüklerine ilişkin en doğru sonucu veriyor.

Finans dünyasında birçok işlem yapılmaktadır. Bunlardan biri de "swap"tir. Swap, değiş tokuş anlamına gelen finansal bir terimdir. Karşılıklı para birimlerinin değiştirilmesi olarak özetlenebilir. Swap işlemi, faiz ödemeleri ya da varlık değiş tokuşu için de kullanılır. Bu değiş tokuşu yapacak ülkelerin aralarında belli bir kontrat yapmasına ise swap anlaşması denilir.

Swap anlaşması nedir?

Petrol devi ülkeler için önemli olan Swap anlaşması iki ülkenin karşılıklı olarak yaptığı para takasıdır. Çeşitlerine bağlı olarak her katılımcının kendi belirlediği miktar ve swap çeşidine göre bir fayda amacı vardır. Swap, farklı piyasalara ulaşma imkânı sağladığı gibi belli ticari sınırları korumaya da yardımcı olmaktadır.

Ülkenin elinde bulundurduğu kaynağın kullanımını azaltan bu değiş tokuş işlemi aynı zamanda yeni kaynaklara da ulaşım imkanı sağlar. Swap anlaşmasının asıl amacı ise değişen faiz oranları ve döviz kurları sonucu oluşan riskleri minimuma indirmektir. Ülkeler arası swap anlaşması ne işe yarar?

Swap anlaşması, uluslararası para birimlerinin kullanılmasına olanak tanır. Bu anlaşmaya katılan ülkeler karşılıklı olarak para birimi takas ettikleri için ülke içerisine giren döviz miktarını artırmış olurlar. Bunun yanında kendi para birimlerini de uluslararası alanda kullanarak dünya ticaretine katmış olurlar. Swap anlaşması yapılabilmesi için ülkelerin elinde farklı para birimlerinin bulunması gerekmektedir. Böylelikle ülkeler diğer para birimlerini ellerinde bulundurmak durumunda kalırlar.