İstanbul Kemerburgaz'da 1 Mart'ta yaşanan trafik kazasında ehliyetsiz sürücü 17 yaşındaki Timur Cihantimur, Oğuz Murat Aci'nin hayatını kaybetmesine neden oldu. Timur Cihantimur ile onu yurtdışına kaçıran annesi yazar Eylem Tok'un ABD'deki yargılaması devam ediyor.

Türkiye'de anbean takip edilen dava sürecini ve merak edilen soruları eski FBI Ajanı Erdal Kaya'ya soruldu. ABD'de 10 yıldan fazla memur olarak çalışan Kaya, yerel polislik, eyalet polisliği, dedektiflik, olay Yeri İnceme, FBI'da soruşturma istihbarat görevlerinde bulundu. Yüzlerce kez mahkemelere çıktığını ve tanık olarak devlet adına ifadeler verdiğini belirten Kaya, Sabah gazetesinin soruları cevapladı.

ABD SAVCISI HAREKETE GEÇİYOR

Sabah gazetesinin haberine göre; Türkiye'de suç işlendiği ve bir kişi ABD'ye kaçtığı durumda, suçun kanıtlanması gerekiyor. Türk makamları, soruşturma sürecinde elde edilen delilleri toplayarak ABD Konsolosluğuna suçluyla ilgili talep başvurusunda bulunur.

Bu başvuru, değerlendirilmek üzere "Office of International Affairs" adı verilen Uluslararası İlişkiler Ofisine iletilir ve dosya ABD Savcısına teslim edilir. Savcı dosyayı inceledikten sonra, suçun işlendiğine kanaat getirirse hakime başvurarak durumu anlatır ve arama emri çıkarmasını ister.

Hakim dosyayı kabul ederse, dosya "The Secretary of State" yani Dışişleri Bakanına (Antony J. Blinken) gönderilir. Bakan, genellikle birçok onay sürecinden geçen bu dosyaları imzalayarak onaylar.

Türkiye ile iletişime geçilir ve kişinin aranmaya başlandığı bildirilir. Geriye şüphelinin yakalanması kalır; bu kişi her yerde, örneğin kırmızı ışıkta küçük bir trafik denetiminde bile yakalanabilir. Yakalandıktan sonra doğrudan mahkemeye götürülür.

KIRMIZI BÜLTEN ABD'DE SADECE BİR RİCA

Ancak şunu bilmek lazım, politik suçlar için iade talepleri ABD'de kesinlikle kabul edilmez. Politik suç olup olmadığına karar verme yetkisi ABD'ye ait. İadenin değerlendirilmesi için suçun her iki ülke tarafından da suç olarak kabul edilmesi gerekiyor.

Eğer bu şartlar sağlanırsa, ABD kendi vatandaşını dahi iade etmeye olumlu yaklaşabilir. Ayrıca INTERPOL'un kırmızı bültenine ise sadece bir istek olarak bakılır; bu, kişinin yakalanması için bir rica anlamına gelir.

ABD, bir kişinin INTERPOL kırmızı bülteni olması nedeniyle otomatik olarak yakalama çalışması yapmaz; bu, kişinin yakalanması için bir isteği bildirir.

TİMUR CİHANTİMUR VATANDAŞ OLDUĞU İÇİN İADE EDİLMEYEBİLİR

Timur'un ABD vatandaşı olması nedeniyle Türkiye'ye iade edilmeme ihtimali bulunabilir. ABD'nin suçluların iadesi konusunda "Extradition treaty" (İade Anlaşması) adı verilen bir anlaşması bulunuyor ve bu anlaşmaya 100'den fazla ülke dahil. Türkiye de bu ülkelerden biri.

İade sürecinde ilk kural, işlenen suçun her iki ülke tarafından da suç olarak kabul edilmesi. Örneğin, cinayet hem ABD'de hem de Türkiye'de suç olarak kabul edildiği için iade işlemine dahil olabilir. Ancak, Atatürk'e hakaret suçu gibi bazı suçlar iki ülke tarafından kabul edilen suçlar arasında yer almamakta.

VATANDAŞ OLMASININ BİR SORUNU YOK

İade edilmeme durumunun nedeni vatandaşlık değil, işlenen suç olabilir. Özellikle "Hit and Run" (vurdu kaçtı) gibi bir durumda, bir kişinin ölümüne ve birçok kişinin yaralanmasına neden olan şüpheli olay yerinden kaçtıysa, bu suç hem ABD'de hem de Türkiye'de kabul edilen bir suçtur. Bu tür bir suç işlenmişse, iade işlemi için şartlar genellikle yerine getirilmiş olur ve iade olasılığı yüksek olabilir.

ABD YASASI MI TÜRK YASASI MI?

Timur ABD'de yargılanmaz. Türkiye'de işlediği suç nedeniyle burada hapse atılmaz. Farklı ülkede işlenen suçlara o ülkenin sorumluluğu gözüyle bakılır. Oldu da yargılandığını varsaysak eğer, buradaki yasalara göre yargılanır.

Ancak ben yargılanacağını düşünmüyorum. İade edilir ya da serbest kalır. Eylem Tok da iade edilebilir. Anne ve oğul ayrı yargılanacak ama aynı süreci görecekler. Amerika aynı fikirde olursa tabii.

HER DAVA SÜRECİ HIZLI OLUYOR

Davanın bu kadar hızlı ilerlemesi ABD'de bir kural gereği. Bir kişi yakalandığında, "Unnecessary delay" yani "gereksiz gecikme" olmadan hızla hakim karşısına çıkarılmalıdır. Çünkü ABD'de suçlu, suçu kanıtlanana kadar masumdur. Masum bir insanı içeri kapatıp yıllarca bekletmek ABD sisteminde görülmeyen bir durum.

Bu nedenle şüpheliyi yakaladığın gibi derhal hakim önüne çıkarmak gerekir. Bu davada sürece farklı bir ülke dahil olduğu bir durum olduğundan, şüpheli kefalet ödeyerek serbest bırakılamaz. Bu durum süreç tamamen sonuçlanana kadar kesinlikle yasak.

İŞ YAPMAYI KENDİ İSTEMİŞ OLABİLİR

Timur'un avukatlarınca kaldığı rehabilitasyon merkezinde yerleri sildiği ve çalıştırıldığı söyleniyor. Bu bilgiler doğru mu? Yönetim böyle çalışmalar yaptırabilir mi? Timur'un çalıştırıldığına dair söylentileri ben duymadım. Ancak bu tür şeyler genellikle normaldir.

Hapishanede insanlar bazı işlere zorlanabilir. Genellikle hapsedilen insanlar zaten bu tür işleri yapmak isteyebilirler.

24 saat boyunca küçük bir alanda kaldığınızda, dışarı çıkmak için her şeyi yapmak isteyebilirsiniz, hatta bu yerleri paspaslamak bile olsa. Bunun yönetim tarafından zorlanması resmi olmayabilir, ancak hapishane genellikle keyifli bir ortam değildir.

ABD'de bile, keyif beklememek gerekir; orada kavgalar ve saldırılar olabilir, zor durumlarla karşılaşabilirsiniz. ABD'nin medeniyetler ülkesi olması, böyle olayların yaşanmadığı anlamına gelmez.

İHZAR MÜZEKKERESİ TALEP EDEBİLİRLER

"Habeas corpus" (ihzar müzakeresi) dediğimiz bir terim var bu da devlet beni yasadışı bir şekilde tutukladı izin verin dışarı çıkarım demek. Bence buraya başvuracaklar ancak ben başvursalar bile reddedileceklerini düşünüyorum. Benim genel görüşüm, Timur öyle gözüküyor ki ciddi bir suç işledi.

Bence Timur'un bu suçla kesinlikle yüzleşmesi şarttır. ABD'nin Timur'u Türkiye'ye iade etmesi gerekiyor çünkü Türkiye Cumhuriyeti'nde ve Türk vatandaşlarına karşı işlenen bir suçta Türkiye'de yargılanması gerekir. Bunu hem ABD hem de Türkiye vatandaşı olarak görmek istiyorum.