BUĞRA KARDAN  İSTANBUL

Hükümetin enflasyonla mücadelesini akamete uğratmak için canla başla çalışan vurguncular, sebze-meyve ürünlerinin fiyatlarını da tırmandırmaya yöneldi. Ceplerden hortumlarını çekmeyen aracılar, yaz ürünlerinin fiyatlarını fahiş oranda artırdı. Nihayetinde marketlerde bir kilo fasulyenin fiyatı 200 lirayı, biberin 100 lirayı, limonun 90, kokteyl domatesin fiyatı 50 lirayı buldu. Papaz eriğinin fiyatı 160 liraya, kirazın 140 liraya, çileğin ve üzümün 100 liraya vardı.
Enflasyonun kısmen kontrol altına alınmasına, sebze-meyvenin bollaşmasına rağmen ürün fiyatlarında rekor yükselişler müşahede edilmesi şaşırttı. Elleri yakan bu yükselişler tepki çekti. Üreticiler gelir elde edememekten, tüketiciler de sebze-meyve alamamaktan şikâyet ederken suni zamları önleyecek formül arayışları odağa alındı. Tüketici derneklerinin yetkilileri tarafından Hal Yasası’nın bir an evvel kanunlaşması talebinde bulunuldu. Komisyoncu sayısının aşağı çekilmesi tavsiye edildi. İlaveten denetimlerin yaygınlaşmasının zaruri hâl olduğunun altı çizildi.

Hal yasası kanunlaşsın

Akit’e konuşan Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Başkanı Aydın Ağaoğlu, sebze-meyve fiyatlarında aşırı artışları önleyecek adımlar atılması gerektiğini dile getirdi. Ağaoğlu, şunları belirtti: “Yazın bol olan fasulye için 200 lira ve biber için 100 lira bedel biçilmesi, doğal değil. Limon fiyatının 100 liraya dayanması, normal değil. Birkaç ay evvel dalından 1-2 liraya alınan limona ne oldu? Belli ki stokçuluğa gidildi. Depolarda bulunan limonlar, azar azar piyasaya sürüldü ve kilo fiyatı 90 liraya geldi. Geçenlerde fiyat araştırması yapmak için pazara gittim. Pazarda düşük kaliteli limonun 50 liradan, standart limonun 80 liradan satıldığına şahit oldum. Bir zincir markette ise limona 90 lira bedel biçildiğine tanık oldum. Markette ürünün satış fiyatı 90 lira, alış fiyatı 40 liraydı. Arada uçurum vardı. Bir zincir marketin toptancıdan aldığı ürünün fiyatını 2-2.5 kat arttırarak satması çok tuhaftı. Malum, dev marketlere hal gibi tarladan ve tüccardan da ürün alma imkânı tanınıyor. Bu imkân, devamlı tüketiciler aleyhine kullanılır oldu. Hâliyle eller yanmaya başladı. Bu durumun önüne geçilmeli. Komisyoncular da önemli bir sorun oldu. Bunların el ele vermeleri ve kâr oranlarını artırmaları fiyatları tırmandırdı. Hallerde tekel ve kartele gidildi. Örneğin bir tüccar birden çok yer açar oldu. Örneğin rakip gibi görünen iki tüccar anlaşmalı ilerler oldu. ‘Bozacının şahidi şıracı’ ifadesinin haklılığı bir defa daha anlaşıldı. Onun için Hal Yasası derhâl kanunlaştırılmalı. Tüccarların tekel ve kartel yapmaları önlenmeli. Halde üretici kooperatiflerine (üçte bir) alan tahsis edilmeli. Üreticiler ile tüketiciler karşı karşıya getirilmeli, arada bir aktör kalmamalı. Pazarcılar, manavcılar da halden en makul fiyatla ürün almalı. Tabii denetimler ihmal edilmemeli. Enflasyonun dengelenmesine, tarımsal üretimin artmasına rağmen fiyatları yukarı çekmeye kalkanlar belirlenmeli. Fırsatçılıkla mücadeleye kararlı şekilde devam edilmeli.”

Maliyetleri düşürmek şart

Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) Başkanı Aziz Koçal da şunları ifade etti: “Yaz olduğu hâlde sebze-meyve fiyatları pahalı. Demek ki vurguncular, yine sahnede. Ürünlerini depolayanlar ya da aşırı kâr koyarak verenler, yine karşımızda. Bunlar, tüketicilerin limona ve bibere erişmelerini güçleştiriyor. TÜDEF olarak üyelerimizin yakınmalarına kulak veriyoruz. Görüyoruz ve duyuyoruz ki marketlerde fasulyenin yanına yanaşılmıyor. Manavlarda da öyle. Bu gidişata ‘Dur’ denilmeli. Yöntemler belli. Bir kere maliyetler aşağı çekilmeli. Kârcılar, komisyoncular aradan çıkarılmalı. Hal Yasası da hemen yürürlüğe girmeli. Yasayla haneler, tekelcilere ve kartellere karşı korunmalı. Üreticiler ve tüketiciler buluşturulmalı. Denetimler yaygınlaşmalı. Üreticiler de toptancılar da perakendeciler de markaja almalı. Yerel yönetimler de teftişlere dahil edilmeli. Alış ve satış fiyatları, kâr oranları belli olmalı. Bu fiyatlar ve oranlardan yola koyularak denetim yapılmalı. Hülâsa tavan fiyat, ortalama kâr uygulamalarına başvurulmalı. Ancak böyle spekülasyonun önüne geçileceği, fiyat istikrarının yakalanacağı bilinmeli.”