SERDAR KILIÇ / İSTANBUL

Orta ve Doğu Avrupa ‘’Borıs’’ fırtınası ile mücadele ediyor. Hafta sonu başlayan felaket nedeniyle en az 22 kişi hayatını kaybetti.

Romanya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Avusturya ve Slovakya’yı etkileyen yoğun yağış, Avusturya’nın Alp bölgelerinde metrelerce kar yağışına neden oldu. Henüz 2 hafta öncesine kadar rekor sıcaklıklar ile kavrulan Avrupa’da yaşanan ‘’erken kış’’ provasının nedeni ise dünya ikliminde yaşanan bozukluklar.

Normalde sonbahar’ın gelmesi ile dalgalı bir havaya giren kuzey yarım küre, deniz sıcaklıkların yükselmesi nedeni ile Rossby dalgaları’nda kırılmaya neden oldu. Bu kırılma kutuplardaki soğuğu doğu Avrupa’ya indirdi.

Boris fırtınası’nı uzmanlar ‘’kutuptan gelen çok soğuk hava ile Akdeniz’den gelen sıcak havanın çarpışması’’ olarak gösteriyor.

İklim değişikliği, ekstrem hava olaylarının sıklığını artırarak doğal afetlerin etkilerini büyütüyor. Sıcaklıkların artması, buharlaşmayı hızlandırarak daha şiddetli yağışlara yol açıyor ve bu durum sel riskini beraberinde getiriyor.

ROSSBY DALGALARI NEDİR?

Rossby dalgaları, kutba doğru troposferde oluşan geniş polar soğuk hava kütlesi ile ekvator tarafındaki sıcak hava kütlesi arasında dar bir alan boyunca gelişir. Kararsız bir kuşak olan bu cephe boyunca şiddetli atmosfer ‘’distürbansları’’ meydana gelir.

Son bölümde derinleşen dalgalar alçak basınç olukları halinde uzanır. Bu olay meydana geldiğinde ayrı bir soğuk hava kütlesi, alçak basınca dönüşerek üst atmosferde siklonlar oluşturdu.

Sıcak hava ayrı bir kol gibi yüksek basınç sahası haline dönüşür. Bu şekilde meydana gelen dalgalanmalar, soğuk havanın alçak enlemlere, sıcak havanın daha yüksek enlemlere taşınmasına yol açar. Bu yatay yönde meydana gelen karışma sıcaklığın ‘’meridyonel’’ yönde taşınmasına sebep olur. Böylece Rossby dalgaları, sıcaklık fazlalığının kutuplara doğru taşınmasına yol açarak küresel ölçüde sıcaklık bilançosunun düzenlenmesinde önemli bir rol oynuyor.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Bin 800’lü yılların sonlarına doğru başlayan Küresel ısınma, 2000'li yıllardan itibaren sanayileşmenin artmasıyla paralel olarak takip eden yıllarda git gide arttı.

Rossby dalgalanmalarının deniz sıcaklıkların artması ile önümüzdeki günlerde daha fazla kırılmalara yol açacak bu da Avrupa hatta Türkiye’de bile yıkıcı fırtınaların artacağı anlamına geliyor.

Şunu da bilmek gerekiyor; İklimin değişmesi ile birlikte bu olaydan en karlı çıkan ise Arap yarımadası olacak.

Arap Yarımadası çölleşmeden kurtularak tropikal benzeri iklim sürecine giriyor IPCC verilerine göre gelecek yıllarda daha bereketli verimli yağışlar olacak (sellerde çoğalacak) tarım yapılabilir hale gelecek.

TÜRKİYE’DE KRİTİK ALANDA BULUNUYOR

Öte yandan ülkemizde küresel sıcaklık artışı ile sorun yaşayacak ülkeler arasında bulunuyor.

NASA verilerine göre Türkiye'de son 60 yılda 70 göl tamamen kurudu. İlerleyen kuraklık tehdidi var yeraltı kaynak sularını tüketiyor. 2030’da Anadolu bölgesinde çok şiddetli bir su sıkıntısının başlayacağına kesin gözüyle bakılıyor.