Siz sorun SGK Uzmanı Murat Özdamar, Yeni Akit okuyucularından gelen sorulara cevap vermeye devam ediyor. sizde aşağıdaki yorumlar kısmından sorunuzu yazın, Özdamar cevaplasın.

Askerlik borçlanmasının EYT kapsamından emekli olmaya etkisi

Mevcut yasaya göre, ilk defa 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olanlar emeklilik bakımından yaş şartına tabi değil. Emekli olmak için ödenmesi gereken prim gün sayısı ise ilk defa sigortalı olunan tarihe göre belirleniyor.

İlk defa sigortalı olunan tarih ne kadar önce ise emeklilik için ödenecek prim o denli az oluyor.

Kamuoyunda EYT Yasası olarak isimlendirilen düzenlemenin 3 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe girmesi nedeniyle ilk defa 8 Eylül 1999 tarihinden sonra sigortalı olan ancak borçlanma yoluyla EYT kapsamına giren sigortalılar bakımından askerlik borçlanması çok daha anlamlı ve önemli oluyor.

5510 sayılı Kanun hükmüne göre askerlik borçlanması isteğe bağlı. Dileyen her sigortalı, askerlik süresinin dilediği kadarlık kısmını borçlanma hakkına sahip. Yani askerlik süresinin bir gününü de bir ayını da tamamını da borçlanmak mümkün.

Askerlik borçlanması yapan her sigortalı borçlandığı süre kadar ilave prim günü kazanır. Yanı sıra ancak askerlik borçlanması bazı sigortalılar açısından daha erken emekli olma işlevini de görür. Buradaki cümle içinde bazı sigortalılar için dememizin sebebi ileri yaşa gelip ilk sigortalılığı 1.5.2008 sonrası olup bu tarihin borçlanma ile 1.5.2008 tarihi öncesine gelmesi halinde kısmi emeklilikten yani ileri yaş emekliliğinden daha geç emekli olmak gibi bir sonucun doğmasından ileri geliyor. Zira ilk defa 9.9.1999-30.4.2008 arası sigortalı olanların 4500 günle kısmi SSK emekliliğinde yaş sağlansa bile 25 yıl sigortalılık süresi şartının da tamamlanması gerekiyor.

Kanun hükmüne göre ilk defa sigortalı olunan tarih öncesinde yapılan askerlik süresinin borçlanılması hâlinde ilk defa sigortalı olunan tarih, borçlanılan gün kadar geriye gitmektedir.

Bu uygulama 1479, 506 ve 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalılar yani SSK ve Bağkur kapsamından emekli olacak sigortalılar ile tarım SSK ve tarım Bağ-Kur kapsamından emekli olacak sigortalılar için geçerlidir. Ayrıca banka ve borsa sandıklarına tabi olan sigortalılar da bu kapsamdadır. Zira ilk defa sigortalı olunan tarihin, borçlanılan gün kadar geriye gideceği hususu eski SSK Kanunu, eski Bağ-Kur Kanunu ve 1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanunda çok açık biçimde düzenlenmiştir.

5510 sayılı Kanunun 41’inci maddesi hükmünde, tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma hâlinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürüleceği özellikle düzenlenmiş.

506 sayılı SSK Kanununun geçici 38’inci maddesi ve geçici 44’üncü maddesi hükmünde de borçlandırılan hizmetler prim veya kesenek ödeyerek geçmiş hizmetlere katılır. Şu kadar ki, 506 sayılı Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma hâlinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürüleceği açıklamasına yer verilmiş.

1479 Sayılı Bağ-Kur Kanununun Ek-9’uncu maddesinde de özel olarak, tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma hâlinde sigortalılığın başlangıç tarihi borçlandırılan süre kadar geriye götürüleceği belirtilmiş.

5434 kapsamındaki Emekli Sandık iştirakçisi/sigortalısı olan memurlar için ilk defa sigortalı olunan tarihi geriye götüren ve götürmeyen farklı borçlanma türleri bulunmaktadır. 5434 sayılı Kanunda bazı borçlanma türlerinin ilk defa sigortalı olunan tarihi geri götüreceği veyahut borçlanılan dönem başının ilk sigortalılık alınacağına ilişkin düzenleme yer almakta. Ancak 5434 sayılı Kanunda askerlik borçlanmasıyla ilgili olarak bu yönde bir düzenleme bulunmadığından SGK uygulaması gereği, 5434 kapsamındaki iştirakçi memurların askerlik borçlanması yapması hâlinde sigortalı olunan tarih geriye götürülmüyor.

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun Ek-8’ inci maddesi hükmünde, borçlanılan askerlik sürelerinin memurun fiili hizmet sürelerine ekleneceği düzenlendiğinden borçlanma sadece prim gün sayısını artırma işlevi görüyor.

Diğer bir anlatımla; SSK veya Bağ-Kur kapsamından emekli olacak sigortalının askerlik görevine başladığı tarihte sigortalılığı başlamamış ancak ilk defa sigortalılık askerlik sonrası başlamış ise askerlik borçlanmasıyla ilk sigorta başlangıcı 8.9.1999 tarihi öncesine gelen sigortalılar EYT kapsamında yaş beklemeksizin emekli olabiliyor. Ancak aynı durumda bulunan ve 5434 sayılı Kanuna tabi olan memurlar bu imkândan yararlanamıyor, sigorta başlangıcı borçlanmayla geriye gitmediğinden EYT kapsamından emekli olamıyor. 

Bu konu hakkındaki uyuşmazlığı yargıya götüren sigortalılar bulunuyor. İncelediğimiz idare mahkemesi kararlarında “lafzi yorum” yapılarak; 5434 sayılı Kanunda sigortalılığın başlangıç tarihinden önce yapılan askerlik sürelerinin borçlanılması hâlinde sigortalılığın başlangıç tarihinin geriye götürüleceğine dair açık hüküm yer almadığı gerekçesiyle SGK uygulamasının Kanuna uygun olduğu değerlendiriliyor. 

İncelediğimiz Kamu Denetçiliği Kurumu kararlarında ise “amaçsal yorum” yapılarak idare mahkemesi kararları aksine, sigortalılığın başlangıç tarihinden önce yapılan askerlik sürelerinin borçlanılması hâlinde sigortalılığın başlangıç tarihinin geriye götürülmesi gerektiğine ilişkin kararlar veriliyor. Ancak Kamu Denetçiliği Kurumu kararları tavsiye niteliği taşıyor ve bu yönüyle idareler açısından bağlayıcı değil. Mahkeme kararları gibi kesin hüküm doğurmuyor.

Konu hakkında henüz Anayasa Mahkemesi tarafından verilmiş bir karar bulunmuyor.

Askerlik borçlanmasının bir de emekli maaşını artırma işlevi bulunuyor. Ancak bu da her sigortalı için geçerli değil. Sigortalının geçmiş prim ödeme dönemleri, prim matrahları ve askerlik yapılan döneme göre farklı sonuçlar ortaya çıkabiliyor.

Yanı sıra emekli aylığının artması amacıyla askerlik borçlanması yapan ancak aylık artışı söz konusu olmayan sigortalılar emekli maaşı bağlanmadan önce olmak şatıyla askerlik borçlanma tutarını iade alabiliyor. İade edilen tutar için bir güncelleme yapılmıyor. Ödenmiş borçlanma tutarı aynen iade ediliyor.