Tıpta “herpes zoster” olarak bilinen zona, suçiçeğine yol açan varisella zoster virüsünün yıllar sonra vücutta yeniden aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan bir enfeksiyondur. Çoğunlukla göğüs, sırt, yüz veya boyun bölgesinde tek taraflı, şerit biçiminde kızarıklık ve su dolu kabarcıklarla kendini gösterir. Zona, bağışıklık sisteminin zayıfladığı dönemlerde sık görülür ve özellikle şiddetli ağrı, yanma ve kaşıntı gibi belirtilerle seyreder.

Zona nasıl ortaya çıkar?

Zona, çocuklukta geçirilen suçiçeği hastalığının ardından vücutta uykuda kalan virüsün yeniden aktif hale gelmesiyle gelişir. Virüs, sinir köklerinde yıllarca sessizce kalabilir. Bağışıklığın düşmesi, stres, enfeksiyon, kanser tedavileri veya yaşlılık gibi faktörler virüsün yeniden canlanmasına yol açar. Böylece virüs sinir boyunca ilerleyerek ciltte kızarıklık ve su dolu döküntüler oluşturur.

Zona belirtileri nelerdir?

Hastalığın ilk evresinde yanma, batma, karıncalanma veya hassasiyet hissedilir. Birkaç gün sonra bu bölgede kızarıklık ve sıvı dolu kabarcıklar belirir. Bu döküntüler genellikle vücudun yalnızca bir tarafında görülür.

En yaygın zona belirtileri şunlardır:

Şerit şeklinde kırmızı döküntü veya kabarcıklar

Deride yanma ve ağrı

Kaşıntı, hassasiyet veya karıncalanma

Hafif ateş ve halsizlik

Baş ağrısı veya yorgunluk

Döküntülerin birkaç gün içinde kabuk bağlaması

Genellikle 3 ila 5 hafta içinde geçer, ancak bazı kişilerde ağrı döküntülerden sonra da sürebilir. Bu duruma postherpetik nevralji denir.

Zona bulaşıcı mı?

Zona doğrudan bulaşıcı değildir, ancak zona geçiren bir kişinin açık yaralarındaki sıvıyla temas eden ve daha önce suçiçeği geçirmemiş biri suçiçeği olabilir. Bu nedenle hastaların döküntüleri kapalı tutması, kişisel eşyalarını paylaşmaması ve özellikle hamileler, bebekler ve bağışıklığı zayıf kişilerle temastan kaçınması gerekir.

Kimler risk altında?

Zona genellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde ortaya çıkar.

Risk faktörleri arasında şunlar yer alır:

50 yaş üstü olmak

Stres, uykusuzluk ve yorgunluk

Kanser tedavisi, kemoterapi veya radyoterapi görmek

Kronik hastalıklar veya uzun süreli kortizon kullanımı

HIV veya benzeri bağışıklık sistemi hastalıkları

Evde zona tedavisi nasıl yapılır?

Zona için kesin bir tedavi yoktur ancak erken başlanan ilaç tedavisi hastalığın süresini kısaltır ve ağrıyı azaltır.

Evde ise şu yöntemlerle belirtiler hafifletilebilir:

Günde birkaç kez temiz ve soğuk bir bezle döküntü bölgesine kompres yapmak ağrıyı azaltır.

Kaşıntı ve yanmayı hafifletmek için kısa süreli ılık duşlar alınabilir.

Kalamin losyonu veya aloe vera jeli ciltteki tahrişi ve kaşıntıyı yatıştırır.

Bol su içmek ve dengeli beslenmek bağışıklık sistemini destekler.

Stres zona ataklarını tetikleyebileceği için sakin bir ortamda istirahat edilmelidir.

Ağrılar şiddetliyse paracetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesiciler kullanılabilir. Ancak ilaç tercihi mutlaka doktora danışılarak yapılmalıdır.

Ne zaman doktora gidilmeli?

Aşağıdaki durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır: Döküntü göz çevresinde veya yüzdeyse Ağrı çok şiddetliyse veya ateş eşlik ediyorsa Yaralar iltihaplanmaya başlamışsa Hamilelik veya bağışıklık sistemi zayıflığı söz konusuysa Erken teşhis, özellikle göz ve sinir tutulumu olan durumlarda kalıcı hasar riskini azaltır.

Zona ne kadar sürer?

Zona genellikle 3 ila 5 hafta içinde iyileşir. İlk hafta döküntüler belirir, ikinci haftada kabarcıklar kabuklanır ve üçüncü haftada iyileşme başlar. Ancak bazı hastalarda döküntüler geçse bile sinir ağrısı haftalarca sürebilir.

Zona nasıl önlenir?

50 yaş üzerindeki bireylere zona aşısı (Shingrix) önerilmektedir. Bu aşı, hastalığın ortaya çıkma riskini ve komplikasyonları önemli ölçüde azaltır. Ayrıca bağışıklığı güçlü tutmak, yeterli uyku ve dengeli beslenme de zona riskini azaltan en önemli önlemler arasındadır.