ABD’nin Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden bilim insanları, yıllardır nedeni çözülemeyen ölümcül hastalıkların ardındaki biyolojik mekanizmayı ortaya çıkardı. Science dergisinde yayımlanan çalışmada, “RPA” isimli bir proteinin kromozomların uç kısımlarındaki telomerleri koruyarak hücresel dengeyi sürdürdüğü belirlendi. Araştırmaya göre bu proteinde meydana gelen bozulmalar, telomerlerin aşırı kısalmasına neden olarak aplastik anemi, miyelodisplastik sendrom ve akut miyeloid lösemi gibi hastalıklara zemin hazırlıyor.

Scitech Daily'de yer alan habere göre, Telomerler, DNA’nın uç kısımlarında yer alan koruyucu kapaklar olarak görev yapıyor. Yaşlanma sürecinde doğal olarak kısalan bu bölgelerin dengesizliği, erken yaşlanma ve hücresel hasara yol açabiliyor. Araştırma ekibi, telomerleri onaran “telomeraz” enzimini destekleyen proteinleri inceleyerek RPA’nın bu süreçteki kilit rolünü ortaya çıkardı.

Yapay zekâ tabanlı AlphaFold yazılımıyla yapılan modellemeler, RPA’nın telomerazı aktive ettiğini ve böylece DNA’nın sağlıklı şekilde korunmasını sağladığını gösterdi. Laboratuvar testleri de bu bulguları doğruladı.

Çalışmayı yürüten Prof. Ci Ji Lim, “Bazı hastalarda telomerlerin neden anormal şekilde kısa olduğunu anlayamıyorduk. Şimdi bunun RPA’nın telomerazı uyaramamasından kaynaklandığını biliyoruz,” dedi.

Araştırmacılar, dünyanın farklı ülkelerinden doktorların hastalarında görülen genetik mutasyonların RPA işlevini etkileyip etkilemediğini öğrenmek için kendileriyle iletişime geçtiğini aktardı. Prof. Lim, “Bu keşif, hastalara neden hastalandıklarını anlatabilmemiz açısından büyük bir adım,” diye konuştu.

Bilim insanlarına göre RPA’nın rolünü anlamak, gelecekte erken tanı ve kişiye özel tedavi yöntemlerinin geliştirilmesinde de önemli bir dönüm noktası olacak.

RPA NEDİR?

RPA (Replication Protein A), hücrelerde DNA’nın kopyalanması, onarımı ve korunması süreçlerinde görev yapan temel bir proteindir.

Bu protein, DNA zincirinin tek iplik haline geldiği anlarda ona bağlanarak yapının bozulmasını önler ve genetik bilginin doğru şekilde çoğaltılmasını sağlar.

Ayrıca RPA, telomer adı verilen ve kromozomların uç kısımlarını koruyan bölgelere de etki eder. Telomerlerin stabil kalması, hücre yaşlanmasının ve kanser gibi genetik bozuklukların önlenmesi açısından hayati önem taşır. Kısaca, RPA hücrede DNA’nın güvenlik görevlisi gibidir — genetik bilginin hasar görmeden korunmasını sağlar.

Son araştırmalar, bu proteindeki bozuklukların kanser, kemik iliği hastalıkları ve erken yaşlanma gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabileceğini göstermektedir.