Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna, 5 Nisan 1992'den 29 Şubat 1996'ya kadar 1.425 gün boyunca kuşatma altında tutuldu. Önce Yugoslav Halk Ordusu sonra Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından sürdürülen kuşatma, modern savaş tarihinin en uzun kuşatması olarak tarihe geçti. 

The Times'ın haberine göre, kuşatmanın bitmesinden 19 sene sonra, İtalyan yargısı savaş yıllarının az bilinen taraflarından birinin peşine düştü. Bugünlerde İtalyan adliyelerinde 1990'lardaki kuşatma sırasında Bosnalı Sırp güçlere para ödeyerek, Saraybosna halkını "avlayan" bazı "silah meraklılarına" dair dosyalar dolaşıyor. 

KAYNAK, BOSNA İSTİHBARATININ İÇİNDEN

Soruşturmanın merkezinde İtalyan yazar Ezio Gavazzeni'nin iddaları yer alıyor. Gavazzeni’ye göre bir Bosna istihbarat görevlisi, Saraybosna’daki yerel İtalyan istihbarat ofisine en az beş İtalyan’ın sivilleri vurmak üzere şehrin çevresindeki tepelerde bulunduğunu bildirdi. Gavazzeni, kaynağının Bosna istihbaratının içinden olduğunu ve belgelerde adıyla tanımlandığını aktarıyor.

Gavezzeni’nin iddialarına göre, özellikle Trieste civarında kümelenen bir grup İtalyan, kuşatma sırasında savunmasız sivilleri vurmak için para ödedi. Aralarında farklı meslek gruplarından “zengin” isimlerin bulunduğu bu grup, Saraybosna’daki ziyaretlerinin ardından “saygın hayatlarına” geri dönmüştü. Tanıklıklar, bazı İtalyan nişancıların Milanlı ve estetik cerrahi uzmanı olduğunu da ortaya koyuyor.

DAHA ÖNCE UCM'DE GÜNDEME ALMIŞTI 

Amerikalı gönüllü itfaiyeci John Jordan, 1990’larda Saraybosna’da gözlemlediklerini Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde aktarmıştı. Jordan, “Alanı iyi bilenler tarafından yönlendirilen kişinin tamamen yabancı olduğu açıktı; kıyafetleri ve silahları turist nişancılar olduğunu düşündürüyordu” ifadelerini kullanmıştı. Jordan’a göre, çocukların da hedef alındığı olaylarda kullanılan silahlar, çatışmalar için değil, daha çok avcılığa uygun türdendi.

İtalyan gazetesi L'unione Sarda, bu kişileri “aşırı sağcı silah meraklıları” olarak tanımladı.

Milano savcıları, söz konusu İtalyan keskin nişancıları tespit etmeye çalışırken, Gavazzeni istihbarat belgelerine ulaşmayı hedefliyor. Savcı Alessandro Gobbis, dava kapsamında “gaddarlık ve aşağılık amaçlarla ağırlaştırılmış isteyerek adam öldürme” suçlamasıyla soruşturma yürütüyor. Dosyada ayrıca eski Saraybosna belediye başkanı Benjamina Karic’in sunduğu, “insanlık dışı faaliyetlerde bulunan zengin yabancılar” raporu da yer alıyor.

AMERİKALILAR, KANADALILAR, RUSLAR, İTALYANLAR...

Bosnada görev yapmış bir tanığın Gavazzeni’ye verdiği demeçte, bazı kaynakların Amerikalılar, Kanadalılar, Ruslar ve İtalyanların savaş oynamak için para ödemeye hazır olduklarını belirttiğini aktarıyor. Yapının, Sırp Devlet Güvenlik Servisi’nin yönlendirmesiyle organize edildiği, eski charter ve turizm havayolu Aviogenex’in altyapısının kullanıldığı ifade ediliyor. Uluslararası Yugoslavya Mahkemesi tarafından savaş suçlarından mahkûm edilen Jovica Stanišić, bu hizmette kilit rol oynamıştı.

2022 yapımı Sarajevo Safari belgeseli de soruşturmaya ilham verdi. Sloven yönetmen Miran Zupanic’in filmi, küçük gruplar halinde zengin ve etkili yabancıların Bosnalı Sırp güçlerine para ödeyerek sivilleri “avlaması” iddialarını gündeme taşıyor. Film, eski istihbarat görevlileri ve sivillerin tanıklıklarını içeriyor. Tanıklar, bu kişilerin Sırp birliklerinin rehberliğinde şehrin yüksek noktalarına yerleştirildiğini, sivillere ateş ettiğini ve çoğu zaman çocukların da hedef alındığını belirtiyor.

SARAYBOSNA'DA NE OLUYORDU? 

Saraybosna kuşatması ve Bosna Savaşı sırasında yaşananlar, yalnızca şehrin kuşatılmasıyla sınırlı kalmadı. 1992–1995 yılları arasında, Sırp güçlerinin kontrolündeki bölgelerde sistematik bir etnik temizlik ve soykırım kampanyası yürütüldü.

Bu dönemde, Bosnalı Müslümanlar ve Boşnak Hırvatlar hedef alındı; siviller kitlesel göç ve sürgünle karşı karşıya bırakıldı. Srebrenica’da Temmuz 1995’te yaşanan katliam, bu dönemin en korkunç örneklerinden biri olarak kayıtlara geçti. General Ratko Mladić’in emri altındaki VRS birlikleri, 8.000’den fazla Boşnak erkek ve çocuğu katletti ve 25.000–30.000 Boşnak sivili şehirden zorla çıkardı.