Bilim insanları, kıtaların altından parçaların milyonlarca yıl boyunca yavaşça sıyrılarak okyanus mantosuna taşındığını ve bu “gizli soyulma sürecinin” okyanus ortasındaki beklenmedik volkanizmayı beslediğini ortaya çıkardı.

Yeni çalışma çarpıcı bir yanıt sunuyor: Kıtalar yalnızca yüzeyden ayrılmıyor — aynı zamanda altlarından da soyuluyor ve düşünüldüğünden çok daha büyük mesafelere taşınıyor.

Bilim insanları, kıtalar tektonik kuvvetlerle gerildiğinde manto ve kıtaların davranışını taklit eden simülasyonlar geliştirdi.

Önceki araştırmalarına dayanarak, kıtalar ayrıldığında derin tektonik kuvvetlerin kıtaların dibinde 150–200 km derinlikte bir “manto dalgası” oluşturarak kıta köklerini kararsız hâle getirdiğini biliyorlardı.

Bu dalga, gözle görülmeyecek kadar yavaş — bir salyangozun hızının bir milyonda biri kadar — hareket ederek kıtaların derin köklerindeki maddeleri yavaşça sıyırıyor.

Bu soyulan kıta parçaları daha sonra yatay olarak, kimi zaman 1.000 km’den fazla taşınarak okyanus mantosuna karışıyor ve on milyonlarca yıl boyunca okyanus ortasında volkanizmayı besliyor.

GFZ’den Profesör Sascha Brune, şöyle açıklıyor:

“Kıtalar ayrıldıktan çok uzun süre sonra bile mantonun bu ayrılmanın etkilerini hissedebildiğini gördük. Yeni bir okyanus havzası oluşunca sistem durmuyor; manto hareket etmeye, yeniden düzenlenmeye ve zenginleşmiş malzemeyi kaynağından çok uzaklara taşımaya devam ediyor.”

Araştırma ekibi, süperkıta Gondwana’nın 100 milyon yıl önce parçalanmasından sonra oluşan Hindistan Okyanusu Denizdağı Eyaleti gibi bölgelerden jeokimyasal veriler analiz etti.

Simülasyonlar ve kimyasal incelemeler sonucunda, Gondwana ayrıldıktan çok kısa bir süre sonra olağanüstü zenginleşmiş bir magma patlamasının yüzeye çıktığı ortaya çıktı.

On milyonlarca yıl içinde bu kimyasal sinyal zayıfladı; çünkü kıta altındaki malzeme akışı azalmıştı. Üstelik bu süreçte derin bir manto tüyünün yükseldiğine dair bir işaret yoktu — oysa jeologlar uzun yıllar böyle bir tüyün sorumlu olduğunu varsaymıştı.

Profesör Gernon şöyle açıklıyor:

“Manto tüylerini tamamen dışlamıyoruz; ancak bu keşif, Dünya mantosunun bileşimini şekillendiren tamamen yeni bir mekanizmaya işaret ediyor. Manto dalgaları, kıtasal malzeme kümelerini okyanus mantosuna çok uzağa taşıyabilir ve bu kimyasal izi, kıtalar parçalandıktan çok sonra bile kalıcı hâle getirir.”