SEBAHATTİN AYAN/İSTANBUL

Türkiye’nin Afrika kıtasına yönelik diplomatik açılımları, askeri iş birlikleri ve insani yardım faaliyetleri son yıllarda dikkat çekici ölçüde güç kazandı. Ankara’nın “kazan–kazan” ilkesiyle yürüttüğü Afrika politikası, bir yandan bölgedeki ülkelerle siyasi ve ekonomik bağları derinleştirirken diğer yandan güvenlik alanındaki ortak projeler ve geniş kapsamlı insani yardım çalışmalarıyla sahada somut etkiler oluşturuyor. Türk kurumlarının kıtada yürüttüğü sağlık, eğitim, altyapı ve acil yardım operasyonları ile artan yüksek düzeyli diplomatik temaslar, Türkiye’nin Afrika’da kalıcı ve çok boyutlu bir partner olma hedefini giderek daha görünür kılıyor. Bu kapsamda gazeteci-yazar Nazlı Mumay, Türkiye Araştırmaları Vakfı (TAV) için hazırladığı kapsamlı analizde, Ankara’nın son on yılda Libya ve Somali ekseninde inşa ettiği diplomatik, askeri ve ekonomik angajmanların Ankara’nın “Mavi Vatan” vizyonu, enerji güvenliği ve bölgesel nüfuz stratejileriyle nasıl örtüştüğünü ayrıntılı şekilde inceliyor. Mumay’ın çalışması, Türkiye’nin hem sert güç (askeri) hem de yumuşak güç (insani yardım, kalkınma, diplomasi) enstrümanlarını birlikte kullanarak bölgesel dengeleri yeniden şekillendirme çabasını mercek altına alıyor.

HER ZAMAN SOMALİ’NİN YANINDA

Türkiye’nin 2011 yılından bu yana kronik kıtlık krizleri, ülke içinde yer alan terör örgütlerine karşı Somali’nin yanında yer aldığını belirten Mumay, “Somali’nin askeri ve siyasi otoritesini zayıflatan ve insani yardımların ulaşmasını engelleyen terör tehdidine karşı Türkiye, başkent Mogadişu’da kurduğu en büyük askeri üssü TURKSON ile Somali ordusunun omurgasını oluşturan önemli birlikleri eğiterek sert güç kapasitesini artırmış, 2024 yılında Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzalayarak Somali karasularının güvenliğini fiilen üstlenmiştir. Bunun yanında başta TİKA, Kızılay ve AFAD gibi kurumlar ile Somali’nin sağlık, gıda ve yerel yönetimler alanlarında iyileşebilmesi adına desteğini ve çalışmalarını devam ettirmektedir. Türkiye ayrıca Oruç Reis gemisi ile Somali açıklarında Somali adına hidrokarbon arama faaliyetleri yürütmekte ve Türk donanması ile Somali karasularının güvenliğini sağlamaktadır” ifadelerini kullandı.

Mumay, Ankara’nın kurduğu diplomatik ilişkilerin Türkiye’nin “Mavi Vatan” vizyonu, enerji güvenliği hedefleri ve bölgesel nüfuz politikaları açısından büyük önem taşıdığını vurgularken, Etiyopya ile yaşanan gerilimde Türkiye’nin Somali–Etiyopya arasında üstlendiği arabuluculuk, Ankara’nın Somali’ye verdiği desteği insani yardımların ötesine taşıyarak bölgesel ölçekte bir enerji ve güvenlik ortaklığına dönüştürdüğünü belirtti.

 MAVİ VATAN SADECE ASKERİ BİR DOKTRİN DEĞİL

Mumay, söz konusu analizinde Türkiye’nin son on yılda dış politikada elde ettiği ivmeyi coğrafi sınırlarının ötesine taşıyarak özellikle Afrika Boynuzu ve Doğu Akdeniz’de nasıl stratejik bir derinlik kazandığını ayrıntılarıyla ele alıyor. Mumay, Türkiye’nin Libya’da sert güç unsurlarını, Somali’de ise yumuşak güç diplomasisini dengeli kullanarak Doğu Akdeniz ve Afrika Boynuzu’nda çok katmanlı bir etki alanı oluşturduğunu belirtiyor. Analizin genel çerçevesi, Mavi Vatan konseptinin yalnızca askeri bir vizyon olmadığını; enerji güvenliği, insani diplomasi, stratejik ortaklıklar ve deniz ticareti güvenliğini kapsayan bütüncül bir devlet politikası hâline geldiğini ortaya koyuyor.

 ANKARA’NIN KÜRESEL GÖRÜNÜRLÜĞÜ GÜÇLENİYOR

Nazlı Mumay, Türkiye’nin hem Libya’da hem Somali’de attığı adımların, ülkeyi yalnızca bölgesel bir aktör olmaktan çıkarıp küresel güç dengelerinde söz sahibi bir aktöre dönüştürdüğünü belirterek, “Türkiye’nin jeopolitik hamleleri, Doğu Akdeniz’den Afrika Boynuzu’na uzanan geniş bir hatta kendi güvenliğini, enerji çıkarlarını ve diplomatik etkisini yeniden tanımlayan bir stratejik bütünlük taşımaktadır. Mavi Vatan doktrininin güvenliği ise yalnızca kıyı şeridinde değil, Somali’den başlayarak Akdeniz’e uzanan geniş bir coğrafyada şekillenmektedir” şeklinde değerlendirmelerde bulunuyor.