Al Monitor'ün haberine göre İsrail’in, Suudi Arabistan’a F-35 savaş uçaklarının satışını ve Türkiye’ye olası bir satışı engellemek için ABD ile ittifakını riske atacak ölçüde diplomatik girişimlerde bulunması bekleniyordu. Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Başkan Donald Trump’ın tepkisinden çekindiği için bu adımı atmaktan kaçınıyor. Kaçınıyor ancak Netanyahu henüz bu amacından vazgeçmiş de değil.

 

 

Trump’ın sert ve öngörülemez çıkışlarının, son yıllarda İsrail’e açık tehditlerde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğindeki bir ülkeye gelişmiş silah sistemlerinin satılmasından bile Netanyahu’yu daha fazla endişelendirdiği belirtiliyor.

İsrailli kıdemli bir diplomatik kaynak, isminin gizli kalması şartıyla Al-Monitor'e yaptığı değerlendirmede, “Trump’ın Netanyahu üzerindeki etkisinin boyutunu anlayıp anlamadığından emin değilim. Netanyahu, Trump’la hiçbir şekilde çatışmaya girmemeyi stratejik bir tercih haline getirdi” dedi.

 

Gizli görüşme

Netanyahu, 1 Aralık akşamı Kudüs’teki ofisinde, F-35 savaş uçaklarının ana yüklenicisi olan Lockheed Martin’in Operasyon Direktörü Frank St. John ile bir araya geldi. Görüşmenin ana gündem maddesi, İsrail’in 2017’den bu yana aktif olarak kullandığı ve sahada önemli avantaj sağladığı F-35’lerin bölgedeki diğer ülkelere satılması halinde İsrail’in “nitelikli askeri üstünlüğünün” nasıl korunacağıydı.

 

 

Görüşmeye aşina kaynaklar, toplantının uzun sürdüğünü ve İsrail tarafı açısından oldukça yıpratıcı geçtiğini ifade etti.

Trump’ın ilk başkanlık döneminde ABD, Türkiye’nin Rusya’dan hava savunma sistemi satın almasının ardından Ankara’yı F-35 programından çıkarmış ve gelişmiş Amerikan savunma ekipmanlarının satışını yasaklayan yaptırımlar uygulamıştı. Ancak Trump ile Erdoğan arasındaki son dönemdeki yakınlaşma, bu yaptırımların kaldırılabileceği ihtimalini gündeme getirdi.

 

ABD’nin Türkiye Özel Temsilcisi Tom Barrack, bu hafta yaptığı açıklamada Washington ile Ankara’nın F-35 konusunu ilerletmek için temas halinde olduğunu ve sorunların 4-6 ay içinde çözülebileceğini belirtiyor.

Suudi Arabistan ve Türkiye endişesi

Öte yandan Trump, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın geçtiğimiz ay sonundaki Washington ziyareti öncesinde, Riyad’a F-35 satışı teklif edileceğini doğruladı. Lockheed Martin Operasyon Direktörü St. John da 3 Kasım’da, şirketin Suudi Arabistan ile 60 yıllık iş birliğini anmak üzere geniş bir heyetle Riyad’ı ziyaret etti.

 

Ancak Netanyahu açısından asıl kaygı, Suudi Arabistan’a yapılacak olası satıştan ziyade Trump’ın Türkiye’ye F-35 verilmesine sıcak bakması. İsrailli yetkililer, Erdoğan’ın İsrail’e karşı askeri güç kullanma ihtimaline işaret eden açıklamalarını bu endişenin temel dayanağı olarak gösteriyor.

 

Erdoğan, Temmuz 2024’te, İsrail’in Gazze’de Hamas’a karşı yürüttüğü iki yıllık savaş sırasında yaptığı bir konuşmada şu ifadeleri kullanmıştı:

'Çok güçlü olmalıyız ki, bu İsrail Filistin’e bunu yapamasın. Biz Libya’ya, Karabağ’a nasıl girdiysek benzerini onlara da yaparız'

 

Netanyahu Trump'ı ikna edebilir mi?

Netanyahu’nun, 29 Aralık’ta Florida’daki Mar-a-Lago’da Trump ile yapacağı görüşmede, F-35 satışları konusundaki endişelerini dile getirmesi ve bu adımın İsrail’in askeri üstünlüğünü zedeleyeceğini anlatmaya çalışması bekleniyor.

 

İsrailli diplomatik kaynağa göre Netanyahu, Trump’a yakın isimlerle temas kurmaya çalışıyor. Bu isimler arasında Trump’ın damadı Jared Kushner, özel temsilci Steve Witkoff, ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Mike Waltz ve Cumhuriyetçi Parti’ye yakınlığıyla bilinen milyarder bağışçı Miriam Adelson bulunuyor.

Ancak kaynak, “Son tahlilde Netanyahu, Trump’a hiçbir konuda, hele ki kamuoyu önünde, ‘hayır’ demeyecektir” ifadelerini kullandı.

 

 

Eski taktikler devre dışı

İsrailli üst düzey bir siyasi kaynak, Netanyahu’nun geçmişte Demokrat yönetimler döneminde ABD Kongresi’nde yürüttüğü yoğun lobi faaliyetlerini hatırlattı. Netanyahu, özellikle 2015’te Başkan Barack Obama’nın İran nükleer anlaşmasına karşı Kongre’de yaptığı konuşmayla dikkat çekmişti.

Kaynak, “O dönem Temsilciler Meclisi ve Senato’da destek toplamak için tüm imkanlarını kullanırdı. Güçlü AIPAC lobisini devreye sokardı. Ancak Trump’la ilişkileri riske atmamak her şeyden daha önemliyken bu yöntemlerin hiçbiri artık bir seçenek değil” dedi.