Mısır’da arkeologlar, 4.500 yıllık bir vadi tapınağının kalıntılarını gün ışığına çıkardı. Yapı, Antik Mısırlıların güneş tanrısı Ra onuruna inşa ettiği bir güneş tapınağının parçası.

Tapınak, Kahire’nin yaklaşık 16 kilometre güneybatısında yer alan Abu Ghurab’ta bulunuyor. Güneş tapınağı iki bölümden oluşuyor: Arkeologların birkaç yıl önce kazısını yaptığı üst tapınak ve ekibin 2024’te üzerinde çalışmaya başladığı yeni ortaya çıkarılan vadi tapınağı. Vadi tapınağı Nil Nehri’nin yakınına konumlanmış durumda ve iki tapınak bölümü bir geçitle birbirine bağlanıyor.

Vadi tapınağı, güneş tapınağının geri kalan kısmıyla birlikte tamamen yeni bir keşif değil. Mısırbilimci Ludwig Borchardt, 1901’de yapının bir kısmını kazmıştı fakat o dönemde yeraltı su seviyesi daha yüksekti ve kazıyı durdurmak zorunda kalmıştı.

Mısır’daki İtalyan Arkeoloji Misyonu’ndan ve kazı ekibinin eş başkanı arkeolog Massimiliano Nuzzolo’nun belirttiğine göre, bugün yeraltı su seviyesi daha düşük ve ekip 2024’ten bu yana vadi tapınağının yaklaşık yarısını kazmayı başardı.

Son kazılarda, sütunlu bir giriş revakının kalıntıları, bloklara oyulmuş dini etkinliklere ait kamusal bir takvim ve tapınağı yaptıran hükümdar Firavun Niuserre’nin (yaklaşık MÖ 2.420 ila 2.389 arasında hüküm sürdü) adının geçtiği yazıtlarla bezeli çok sayıda süslü blok ortaya çıkarıldı.

Üst tapınak ana ibadet alanıydı, ama vadi tapınağı insanlara ulaşımı kolaylaştırıyordu. Nuzzolo, vadi tapınağının “Nil’den ya da muhtemelen nehrin yan kanallarından yaklaşan tekneler için bir iskele olarak kullanıldığını” söylüyor.

“Üst tapınağa ulaşmanın en elverişli yolu, vadi tapınağına girmek ve üst tapınağın bulunduğu tepeye, rampalı geçit boyunca yukarı çıkarak ulaşmaktı.”

KAMUSAL TAKVİM

Vadi tapınağında, süslü bloklara işlenmiş bir dini etkinlikler takvimi bulunuyordu. Borchardt, takvimin bir kısmını 1901’de tespit etmişti. Modern arkeoloji ekibi ise bundan daha fazlasını ortaya çıkardı. Söz konusu etkinlikler arasında, Eski Krallık döneminde başkentlerden biri olan Memphis kentiyle ilişkilendirilen, şahin başlı tanrı Sokar onuruna düzenlenen bayramlar yer alıyor. Bloklarda ayrıca verimlilikle ilişkilendirilen Min’in festivali ve Ra alayı da anılıyor.

Nuzzolo, “Burada gerçekten önemli olan şey, bu blokların konumu” diyor. “Hepsi giriş revakının olduğu alanda bulundu ve bu da tapınağın cephesinin, dışarıdan, muhtemelen şimdiye dek bildiğimiz ilk ‘kamusal takvim’ örneklerinden birini oluşturan uzun bir bayramlar takvimiyle yazıtlı olduğuna işaret ediyor.”

YILDIZLAR VE OYUNLAR

Ekip, vadi tapınağının çatısına çıkan bir merdiven de buldu. Antik Mısırlılar muhtemelen gökyüzünü gözlemlemek için bu çatıya çıkıyordu.

Nuzzolo, “Vadi tapınağının çatısı muhtemelen astronomik gözlemler için kullanılıyordu, fakat bayramların kutlanması için kullanılmıyordu” diyor.

Araştırmacılar, vadi tapınağının yaklaşık bir yüzyıllık kullanımın ardından bir yerleşim alanına dönüştürüldüğünü tespit etti. Bu döneme tarihlenen ve “senet” adı verilen bir masa oyununda kullanıldığı anlaşılan iki ahşap parça buldular. Mısır’ın başka alanlarında, Kral Tutankamon’un mezarı da dahil olmak üzere, çok sayıda senet parçası bulunmuş olsa da, oyunun tam kuralları hâlâ net değil.

Nuzzolo, “Böylece kutsal alan bir konuta dönüştü ve muhtemelen yerel halkın en sevdiği oyunlardan biri senet oynamaktı” diyor.