Antarktika’da yürütülen bilimsel bir çalışmada, kontrolden çıkarak kaybolduğu düşünülen otonom bir okyanus robotu, aylar sonra iklim değişikliği açısından kritik verilerle yeniden sinyal verdi. Avustralya’nın ulusal bilim ajansı CSIRO tarafından yürütülen deney, beklenmedik rota değişikliğine rağmen bilim dünyası için tarihi bir fırsata dönüştü.

Bilim insanları, serbest yüzen bir okyanus şamandırasını Totten Buzulu çevresinde ölçüm yapması amacıyla Antarktika sularına bıraktı. Ancak güçlü okyanus akıntıları robotu hedefinden saptırarak batıya sürükledi. Şamandıra, bilimsel olarak erişilmesi son derece zor olan Denman Buzulu’nun altına kadar ilerledi. Araştırma ekibi bir süre sonra cihazın kaybolduğunu düşünse de robot görevine ara vermedi.

 

Aylarca buz altında veri topladı

Okyanus robotu, her 10 günde bir suyun derinliklerine inip yüzeye çıkarak sıcaklık ve tuzluluk ölçümleri yapmak üzere tasarlanmıştı. Ancak buz sahanlığının altına sıkıştığı için yüzeye çıkamadı ve uyduyla bağlantı kuramadı. Buna rağmen cihaz, deniz tabanından buz rafının altına kadar olan su kolonunu ölçmeyi sürdürdü.

Robot, yüzeye çıkma girişimleri sırasında buz rafına çarparak, dolaylı yoldan buz tabanının derinliğini de kayda aldı. Böylece planlanmamış bir şekilde, bilim dünyasında bugüne kadar neredeyse hiç ölçüm yapılmamış bölgelerden veri toplanmış oldu.

 

Kayıp robot 9 ay sonra sinyal verdi

Yaklaşık 9 ay sonra yeniden sinyal gönderen robot, toplam 195 ayrı veri profiliyle bilim insanlarını şaşkına çevirdi. Ekip, buz rafı derinlik ölçümlerini uydu verileriyle karşılaştırarak robotun izlediği rotayı net biçimde belirledi. Bu sayede Doğu Antarktika’da daha önce doğrudan ölçüm yapılmamış alanlardan ilk kez okyanus verileri elde edildi.

 

Denman Buzulu için alarm zilleri

Yapılan analizler, Shackleton buz sahanlığının şimdilik sıcak su kaynaklı ciddi bir erime tehdidi altında olmadığını gösterdi. Ancak Denman Buzulu’nun altında sıcak su bulunduğu tespit edildi. Bu durum, buzulun alttan eridiğine işaret ediyor.

Bilim insanlarına göre Denman Buzulu’nun tamamen erimesi, küresel deniz seviyelerinin yaklaşık 1,5 metre yükselmesine yol açabilir. Bu senaryo, dünya genelindeki kıyı şehirleri ve alçak rakımlı bölgeler için büyük bir risk anlamına geliyor.

 

Bilimsel kaza, tarihi bir keşfe dönüştü

Araştırma ekibi, yaşanan bu beklenmedik rota değişimini “bilimsel bir şans” olarak tanımlıyor. Çünkü bu görev, Doğu Antarktika buz sahanlığının altından yapılan ilk doğrudan okyanus ölçümleri olarak kayıtlara geçti.

Uzmanlara göre bu deney, gelecekte daha fazla otonom robotun buz altı bölgelere gönderilmesinin önünü açabilir. Böylece buzulların erime hızları ve deniz seviyelerinin geleceği çok daha net tahmin edilebilecek.

 

Doğu Antarktika neden kritik?

Doğu Antarktika, Batı Antarktika’ya kıyasla çok daha büyük bir buz kütlesi barındırıyor. Bu nedenle bölgede yaşanacak hızlanmış bir erime, küresel ölçekte geri dönüşü zor sonuçlar doğurabilir. Kayıp robotun topladığı veriler, buz rafları ile okyanus arasındaki etkileşimin daha iyi anlaşılmasına önemli katkı sağladı.