Kozak Yaylası'nı kaplayan ve yörede "yeşil deniz" olarak adlandırılan fıstık çamı ormanlarının arasındaki 16 köy, 2008 yılına kadar yıllık yaklaşık 2 bin ton fıstık çamı üretimiyle dünya talebinin yüzde 10'unu karşılıyordu. Kilogram fiyatı toptan piyasada 90 lira, market rafında ise 140 lira olan çam fıstığının getirdiği kazançla kişi başına gelirde Avrupa ortalamalarının üzerine çıkan köylerin kaderi, ağaçların artık ürün vermemeye başlamasıyla değişti.

Yaylada geçmişte zenginliğiyle meşhur köylerden Aşağıcuma Mahallesinin Muhtarı Mehmet Çamgül, 2008 yılına kadar kişi başına gelirin 14 bin dolar seviyesinde olduğu köylerde çam fıstığından yıllık 1 milyon lira gelir elde eden insanların bulunduğunu söyledi.

Kozak'ın 2008'e kadar Türkiye'nin en zengin yaylası olarak anıldığını, muhtarlıkların elde ettiği gelir sayesinde köylere spor tesisleri, cami ve okul yaptırabildiğini hatta kaymakamın makam aracını alan köylerin dahi bulunduğunu kaydeden Çamgül, "Maalesef bu dönemler geçmişte kaldı. 2008'de mahsul yarı yarıya düştü, daha sonra ağaçlar hiç verim vermemeye başladı. 2015'e kadar hiç ürün olmadı diyebiliriz. Tüm yaşam tarzımız buna endeksliydi, bu nedenle insanlar göç etmeye başladı. Sadece benim köyümden 35 aile ilçelere göçtü. Eskiden fıstığın getirdiği refah içinde yaşayan insanlar, Aliağa ve Bergama'daki fabrikalarda çalışıyorlar. Köyde kalan insanların bir kısmı da civardaki taş ocaklarında çalışmaya, hayvancılık yapmaya başladı. İnsanlar yeni şartlara uyum sağlamaya çalışıyor."

Ağaçlardaki verim kaybıyla ilgili Türkiye'nin hemen her üniversitesinden uzmanın inceleme yaptığını, ilk etapta mantar hastalığı ve zararlı böcekler üzerinde durulduğunu anlatan Çamgül, son olarak Orman Bölge Müdürlüğü'nün yürüttüğü uluslararası çalışma sonucu verim kaybının en önemli nedeninin küresel iklim değişikliği olduğunun saptandığı ifade etti.

Çam fıstığında gelecek 3 yıllık verimin ağaçların üzerindeki tohumlara bakılarak belirlenebildiğini, 2019'a kadar verimde bir değişiklik gözlenmediğini kaydeden Çamgül, bunu gören bazı üreticilerin fıstık çamından umudu keserek arazilerini tarıma açmak için ağaçlarını kesmeye başladığını savundu.

SICAKLIK 1 DERECE ARTINCA

İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Orman Zararlılarıyla Mücadele Şube Müdürü Tuncay Can ise çam fıstığındaki verim düşüşüne ilişkin kapsamlı bir araştırma yapıldığını, Akdeniz'deki diğer ülkelerde yaptıkları incelemede verim kaybının İspanya, İtalya ve Fransa'da da görüldüğünü saptadıklarını dile getirdi.

Can, şu bilgileri verdi:

"Verim kaybının en önemli nedeni küresel iklim değişikliğidir. Akdeniz havzasında sıcaklıkların 1 derece artması, rüzgar ve yağış dengelerini etkiliyor. Ağaçlarda döllenmenin olması gereken ilkbaharın yağışlarla geçmesi, bunu uzun ve kurak yaz aylarının izlemesi ağaç verimlerini düşürüyor. Diğer önemli neden ise 'leptoglossus occidentalis' adı verilen tohum ve kozalak zaralısıdır. Çam fıstığı kozalaklarının içini emerek beslenen zararlıya karşı bir mücadele programı başlatılıyor. Ancak küresel ısınmanın etkileri için yapılacak çok fazla bir şey yok."

2 BİNDEN 300 TONA GERİLEDİ, FİYATLAR YÜKSELİŞTE

Kozak Yaylası'nda yetişen çam fıstığını dünya pazarlarına gönderen Kermes Tarım şirketi yetkilileri ise kozalakların içinden çıkarılan ve "küner" adı verilen tohumların kilogram fiyatının ürün yokluğu nedeniyle geçen yıl 27 liraya çıktığını, bu yıl da 15 lira ile açılan piyasanın 18 liraya ulaştığını, yeniden geçen yılki seviyeye ulaşmasının beklendiğini vurguladı.

Bergama Ticaret Odası Başkanı Fikret Ürper ise yıllık 2 bin tonlara ulaşan üretimin 300 ile 500 ton arasına gerilediğini, ilçenin 200 milyon liralık bir gelir kaybına uğradığını ifade etti.

Dünya çam fıstığı piyasasında Bergama'nın kaybettiği pazarı Çin ve Hindistan'ın aldığını kaydeden Ürper, ilçede bir çam fıstığı araştırma merkezi kurulmasını talep ettiklerini dile getirdi.

Aşağıcuma mahallesi sakinlerinden Nusret Üreyen, çam fıstığında hasat sezonunun kasım ayında başladığını, ağaçlara çıkarak kozalakları sırık yardımıyla düşürdüklerini, temmuz ayına kadar depoladıkları kozalaklar açıldıktan sonra içindeki künerleri işleme tesislerine sattıklarını söyledi.

Üreyen, tüm köylerin ana geçim kaynağı olan fıstıkta son 5-6 yıldır üretim olmaması nedeniyle insanların Kozak Yaylası'ndaki taş ocakları ve maden işleme tesislerinde çalışmaya başladığını, kendisinin de ekmeğini artık fıstıktan değil taştan çıkarır durumda olduğunu belirtti.