CÜZZAM HASTALIĞI NEDİR?

Cüzzam hastalığı, Mycobacterium leprae isimli bir bakterinin neden olduğu dünyanın en eski hastalığıdır. Bu bakteri; 1873 yılında Gerhard Armauer Hansen tarafından tanımlanmıştır. Bu yüzden de bakterinin bir diğer adı Hansen basilidir. Cüzzamdan ilk kez M.Ö. 6 bin yıl önceki yazılı kaynaklarda bahsedilmiştir. İnsanları ciddi anlamda çirkinleştirip sakat bırakan bu hastalığın nedeni çağlar boyunca bilinemediği için hastalar toplumdan izole edilmiştir. Hatta cüzzamlılar adeta lanetli olarak kabul edilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre günümüzde enfekte olmuş toplam 180 bin cüzzam hastası vardır. Hastaların çoğu Asya ve Afrika ülkeleri gibi gelişmemiş ülkelerde yaşamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise her yıl 100-200 arası cüzzam vakasına rastlanır. 1995 yılında sonra her türlü cüzzam çeşidini tedavi eden birçok antibiyotik bulunmaktadır.

CÜZZAM HASTALIĞI NASIL YAYILIR?

Cüzzamın insanlar arasında nasıl yayıldığı tam olarak bilinmemektedir. Bilim insanları hastalığın, cüzzamlı kişinin öksürmesi ya da hapşırması esnasında havaya bıraktığı damlacıklar yoluyla diğer kişiye bulaşabileceğini öne sürmektedir. Hastalığa yakalanmak için tedavi edilmemiş cüzzamlı biriyle uzun süreli, yakın temasta bulunmak gerekir.

Cüzzamlı bir kişiyle el sıkışarak, otobüste yan yana oturarak ya da birlikte yemek yiyerek hastalanmazsınız. Ayrıca hastalık anneden hamilelik sırasında doğmamış çocuğuna geçmez ve cinsel ilişkiyle de yayılmaz.

Genelde bakterilerle temas eden tüm hastalarda bu hastalık görülmeyebilir. Çünkü bazı hastaların bağışıklığı daha güçlü olabilir. Ancak bağışıklıkları yetişkinlerden daha zayıf olduğu için çocuklar, hastalığa daha kolay yakalanır.

Cüzzam bakterisinin kuluçka döneminin çok yavaş olması, hastalık belirtilerinin 5 yıla kadar görülmemesine sebeb olabilir. Hatta hastada 20 yıl boyunca bile belirtiler görülmeyebilir. Bu durum, enfeksiyon kaynağının tespitini zorlaştırır.

BU BELİRTİLERE DİKKAT!

Amerika Birleşik Devletleri’nin güneyinde, bazı armadillolar, insanlarda cüzzama yol açan bakterilerle doğal olarak enfekte olurlar ve bunu insanlara bulaştırabilirler. Ancak, risk çok düşüktür ve armadillolarla temas eden çoğu insan cüzzam hastalığına yakalanmaz.

Cüzzam belirtileri başlangıçta hafiftir ama hızla kötüleşir.

Ten renginden daha açık renkte olan deri yaraları

Aylar boyunca iyileşmeyen yara ve lezyonlar

Kaslarda güçsüzlük

El, kol, bacak ve ayaklarda uyuşma hissi

Kaşlarda dökülme

Diz ve dirseklerde yara izleri

Kol ve bacak sinirlerinde kalınlaşma

Avuç içi kasların erimeye başlaması

Özellikle ön kol iç yüzeyinde his kaybı

Çocuklarda ve gençlerde sıklıkla tekrarlayan burun kanamaları

Alt göz kapaklarının kapanmaması

Yüzde ödem ve sivilceye benzeyen yaralar

Alında ve kulaklarda beliren morumsu renkli, kabarık ve sert nodüller

CÜZZAM ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Cüzzam hastalığı, cilt lezyonlarının sayısı ve sinir tutulumuna göre sınıflandırılır ve burada amaç uygun tedaviye karar vermektir. Bu sınıflandırma sırasında klinik bulgular ve cilt smear sonuçları esas alınır.

Orta seviye cüzzam: Genelde kendi kendine iyileşen bazen de şiddetlenebilen birkaç adet düz lezyonun rastlandığı cüzzam çeşididir.

Borderline tüberküloit cüzzam: Sinir tutulumunun daha az olduğu bu tipte lezyonlar daha küçük ancak daha fazla sayıdadır ve sonradan tüberküloit cüzzama dönüşebilir

Tüberküloit cüzzam: Birkaç düz lezyonla seyreden hastalık, kendiliğinden geçebileceği gibi ilerleyebilir. Sinirlerin etkilendiği bu cüzzamda hastada el, kol ve bacaklarda uyuşma görülür. Hasta, cüzzama karşı bağışıklıdır, derideki lezyonlar sınırlıdır ve hastalığın başkasına yayılma riski düşüktür.

Orta sınırda cüzzam: Bu tip cüzzamda şişmiş lenf bezlerine, deride kırmızımsı plaklara rastlanabilir. Hastalık gerileyebileceği gibi ısrarcı da olabilir. Hastada orta derecede uyuşma hissi yaşanabilir.

Cüzzam insan bedeninde geri dönülmez hasarlar bırakır

Borderline lepromatöz cüzzam: Düz lezyonların seyrettiği bu cüzzamda deride kabarık şişlikler, modül oluşumu ve plaklar baskındır. Hastalık, ilerleyebilir ya da gerileyebilir. Aynı zamanda lezyonlarda uyuşma hissedilir.

Lepromatöz cüzzam: Cüzzamın en ağır çeşididir. Hastada saç kaybı, sinir tutulumu, vücutta şekil bozukluğu, uzuvlarda zayıflık ile belirgindir. Bu tip, hiçbir şekilde gerilemez ve oldukça bulaşıcıdır. Bu hastalık, deri ve sinirlerin yanında organları bile etkileyebilir çünkü hastanın cüzzama bağışıklığı düşüktür.

CÜZZAM HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tedaviye başlamadan önce doktorunuz deri lezyonu biyopsisi, burun mukozasından kazıntı ya da deri testi yapabilir. Ancak bu testler, iki temel cüzzam tipini birbirinden ayırmak için kullanılır. Yani hastalık teşhisinde belirleyici değildir. Testlerin ardından doktorunuz, hastalığı tedavi etmek amacıyla genelde bakterileri öldüren birkaç antibiyotik reçete eder.

Ancak cüzzam tedavisinden istenilen sonucun alınabilmesi için hastalığın teşhisinde geç kalınmamış olması oldukça önemlidir.