AYHAN DEMİR / ANKARA - Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi Hırvat Üyesi ve Hırvat Demokratik Birliği-HDZ BIH lideri Dr. Dragan Çoviç ile Bosna Hersek ekonomisi, üçüncü entite tartışmaları ve Türkiye ile ilişkileri konuştuğumuz bir söyleşi gerçekleştirdik.

- Hırvatistan Cumhurbaşkanı Kolinda Grabar-Kitaroviç, seçim sonuçları belli olduktan sonra yaptığı zafer konuşmasında, Bosna Hersek’te üçüncü entite kurulmasına yönelik mesajlar verdi. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

- Hırvatistan’ın, ülke dışındaki Hırvatlar ile ilgilenmesi anayasal bir yükümlülüktür. Bosna Hersek’teki Hırvatlar da bu kapsamdadır. Cumhurbaşkanı Grabar Kitaroviç, inancım odur ki, tam da bu doğrultuda bir davranış sergiledi. Bu yaklaşım kimseyi rahatsız etmemeli.

Bu ifade, anladığım kadarıyla, Bosna Hersek, Hırvat, Sırp ve Boşnak halklarının eşitliğini sağlamalıdır anlamına geliyor. Eğer buna  birinin itirazı varsa, o zaman gerçekten bilemiyorum.

ÜÇÜNCÜ ENTİTE MESELESİ

- Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi Sırp Üyesi Mladen İvaniç, “Üçüncü entite talebinin imkansız bir hayal olduğunu” söyledi. Sizin düşünceniz nedir?

- Bu, olası bir çözüm. Ancak kesin çözüm, Bosna Hersek’in üç kurucu halkı arasındaki uzlaşısıyla olmalıdır. Benim kesinlikle, üçüncü entitenin kuruluşuna dair, (omuzlarımda) bir yüküm yok. Elbette, bu memnun edici çözümlerden bir tanesidir. Fakat tüm hakların eşitliğini sağlayacak daha iyi bir çözüm olduğunu düşünenler varsa, neden o öneriyi konuşmayalım? Bu konunun önemli olduğu düşüncesindeyim. Hırvatlar ve Bosna Hersek için öncelikli olan bir sorunun, çözüme kavuşturulması noktasında endişeliyim. Biz üç kurucu halkın ve kurucu olarak kendini tanımlama imkanı bulamayan tüm vatandaşlar arasında düzenlenmiş bir Bosna Hersek için geniş ölçekli bir müzakere gerektiğini düşünüyoruz.

Bu durumdaki Bosna Hersek’in bir işlevi olamayacağını ve bazı değişiklikler yapılması gerektiğini herkes anlamalı. Kişisel görüşüme göre; Avrupalı Bosna Hersek için üç halkın da anayasal anlamda eşit olması gerekir. Bunun yüz farklı yolu vardır. Şimdi tek sorun bir uzlaşma noktası bulabilmek. Bosna Hersek’te bunu yapmak zorundayız.

- Üçüncü entite talebi gerçekleşmezse, partinizin tavrı ne olur?

- Bir kimse, her ne pahasına olursa olsun, Hırvatların diğer iki halk ile eşitliğini sağlamak istediğimizi düşünüyorsa, kesinlikle doğrudur. Fakat bunu Bosna Hersek anayasasına aykırı bir biçimde yapacağımızı düşünüyorsa, halkı aldatıyor. HDZ BIH, Boşnak, Hırvat ve Sırp halklarının eşitliğini sağlayacak bir çözümün sağlanmasında kararlıdır.

BAĞIMSIZLIK REFERANDUMU

- Milorad Dodik başta olmak üzere Bosna Sırp Cumhuriyeti’ndeki bazı yöneticiler, bağımsızlık referandumu yapma tehdidinde bulunuyorlar. Bu açıklamaları nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Şunu vurgulamak isteriz ki, biz sınırlar çizmek niyetinde değiliz. Çünkü bizim için Bosna Hersek haritası, tektir ve onun uluslararası sınırları tanınmıştır. Bosna-Hersek, birkaç federal birimden oluşan, bir federasyon olarak organize edilmelidir.

BOSNA’DA EKONOMİK DURUM

- Bosnalı Hırvatların, diğer halklar ile eşit haklara sahip olmadığını ifade ediyorsunuz. Ancak Hırvatların yaşadığı bölgelerde , işsizlik oranları düşük. Buna karşılık, Müslümanların yaşadığı şehirlerde işsizlik oranları çok yüksek. Neden?

- İşsizlik, en acil çözüm bekleyen problemlerden bir tanesi. Bu sadece Bosna Hersek’in problemi değil. Yurtdışında da aynı durum geçerli. Ve Bosna Hersek şehirleri arasında büyük bir fark olduğu kanaatinde değilim.

- Bosna Hersek ekonomisi nasıl canlandırılabilir? İşsizlik nasıl azaltılabilir?

- Bosna Hersek’teki temel ekonomik şartların iyileştirilmesi ve istihdam imkanlarının sağlanması için dikkatli bir çalışma yürütmek gerekiyor.  Eğitime yatırım yapılmalı ve mevcut iş gücü yeniden eğitilmeli, küçük ve orta ölçekli firmalar desteklenmeli, ihracata yönelik sektörler desteklenmeli ve bunun yanı sıra tüm Bosna Hersek vatandaşları için daha verimli ve sistem performansı yüksek bir sosyal koruma sağlanmalı.  İşsizlik sorunu, şeffaflığın sağlanması, yolsuzluğa karşı etkili mücadele yürütülmesi ve hukuku güçlendirme ile çözülebilir.

AB’ye üye olmak isteriz- Bosna’nın NATO ve AB üyelik sürecini nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Avrupa-Atlantik kurumlarıyla entegrasyon, Bosna Hersek dış politikasının en önemli konusudur. Önümüzdeki iki yıl içerisinde, doğu komşularımızı yakalayıp, Brüksel ve Avrupa Birliği üyeliğinin gerçekleşmemesi için ben hiçbir sebep göremiyorum.

Beklentim odur ki Hırvat partileri, Bosna Hersek’teki üç halkın çıkarları doğrultusunda, AB üyelik statüsü alınmasını hızlandırmak için yardımcı olurlar. AB üyeliği hususunda tavrımız çok açık. NATO’ya gelince... Bu meselede durum çok daha karışık. Üyelik Eylem Planı (MAP) ve Barış için Ortaklık hususlarında, somut bazı hedefler var. Mesela, askeri mülkiyet sorunu, Sırp Cumhuriyeti’ndeki partiler için oldukça hassas bir konu. Onlar ile çözüm modelleri üzerinde görüşmeler yapılarak, uzlaşılma sağlanmalı.

TÜRKİYE İLİŞKİLERİ

- Bosna Hersek ile Türkiye arasındaki yakın ilişki hakkında ne düşünüyorsunuz?

- Ülkemizin dış politikasında söz sahibi olan Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi’dir. Son aylarda, bölge ülkeleri ve Bosna Hersek’e gelen dost ülkelerin temsilcileri ile samimi görüşmelerimiz oldu. Hangi sıra ve dinamikler ile olacağını, şu an tam olarak bilemiyorum. Ancak bir dizi dış temaslar gerçekleştireceğim. Bu ülkeler arasında Türkiye de yer alacak. Ziyaretim esnasında, daha iyi ekonomik işbirliği için, iki ülke arasındaki ilişkileri, fırsatları ve engelleri konuşacağız.

MOSTAR'A KALICI ÇÖZÜM ŞART

- Mostar’da, yaklaşık 6 yıldır, Büyükşehir Belediye Başkanı seçilemiyor. Ancak Hırvatistan Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinde, Mostar’da çok uzun kuyruklar oluştu.

Bun nasıl yorumluyorsunuz ?

- Eğer, diğer Hırvat vatandaşlar gibi sandık başına gitme hakkımız varsa, o zaman gerekli şartların oluşturulması için çalışmalıyız. Oy verme hakkını kullanmak isteyen vatandaşların, seçime ilgisi oldukça fazla oldu. Bosna Hersek’te kurulan sandık sayısı da yetersiz olunca, böylesi kalabalıklar oluştu. HDZ BIH ve ortakları için önemli olan, kalıcı bir çözüm bulmak olmalı. Mostar’da bir daha bu sebeple, olaylar olmamalı. Mostar’ın statüsü, halkın taleplerine uygun olmalı. Kalıcı bir çözüm için hepimiz elimizden geleni yapmalıyız Mostar sorunu en kısa zamanda çözüme kavuşturulmalı.