• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0

Müslüman bilgin Nasirüddin Tüsi vefat etti

Yeniakit Publisher
2019-06-26 16:41:00 -
Müslüman bilgin Nasirüddin Tüsi vefat etti

Tarihte bugün “26 Haziran 1274”; trigonimetri, geometri ve gök bilimleri sahasında bilim tarihinde kalıcı izler bırakan Müslüman bilgin Nasirduddin Tûsî’nin vefat yıl dönümüdür.

17 Şubat 1201 tarihinde Horasan'ın Tus şehrinde dünyaya gelen Nasirüddin Tüsi, öğrenim yaşına geldiğinde Kemaleddin İbn Yunus ve Muinüddin Salim gibi çağının ünlü bilginlerinin yanında öğrenimini tamamladı.

Tûsî, daha genç yaşlarında iken Yunanca yazılmış birçok matematik ve astronomi kitabını kendinden öncekilere göre daha dikkatli ve genişletilmiş bir şekilde Farsça ve Arapça'ya çevirip, Batı'da terkedilmiş matematik ve astronomi konularındaki çalışmalara Doğu bilim dünyasında bir hız kazandırarak. "El muhakkik" ünvanını kazandı.

Bu günkü deneysel astronominin ilk örnek çalışmalarını ortaya koyan Tûsî, her şeye tetkik ve tenkit gözü ile bakmasını bilen ve doğruyu gün yüzüne çıkarmak için hayatının sonuna kadar çalışmaktan zevk duyan bir bilgindir.

Prof.Dr. Hamit Dilgan'ın, "Büyük Türk Âlimi Nasırüddin Tûsî" adlı kitapçığında belirttiği gibi o, teorilerinde kendi görüş ve kesin ispatlarına kendinden öncekilerin yapmış olduklannı objektif bir biçimde ayırt etmeyi ve kendininkine nazaran üstünlük sezdiği halleri büyük bir saygıyla belirtmeyi ihmal etmemiştir.

En büyük katkısı matematik ve astronomiye oldu

Bilime yaptığı hizmetler konusuna gelince, onun en büyük katkıları matematik ve astronomi bilimlerine olmuştur. Bunlardan matematik bilimine olan en orijinal katkısı, "Kitabu'ş Şekli'l-Kutta" adlı geometri ve trigonometriye ait yazmış olduğu eseridir.
ÖNE ÇIKAN VİDEO

Bu eserde trigonometri, astronominin bir girişi olarak düşünülmeyip, bağımsız olarak ele alınmıştır. Bilim tarihçisi Will Durant, "Medeniyet Tarihi" adlı eserinin "İslâm Medeniyeti" adıyla Türkçe'ye çevrilen 4. cildinde onun trigonometrik
yönünü şöyle açıklar:

“...Trigonometriyi ilk defa müstakil bir bilim olarak ele alan Nasirüddin Tûsî'dir. Bu bilgin, trigonometriyi astronomiye bağlı olarak inceliyordu. Eseri, iki yüz yıl boyunca rakipsiz kaldı. 13. yüzyılın ortalarında başlayan Çin trigonometrisinin de İslâm menşeli olması muhtemeldir..."

Onun matematik bilimine yaptığı bir başka önemli katkı ise. Öklidis'in 5 numaralı paraleller aksiyomuna getirdiği yorumlardır. Tûsî, 5 numaralı aksiyomla karşılaştığı zaman bunu yeterli görmeyip, yerine bir yenisini denedi. Bu aksiyomla Tûsî, bir üçgenin iç açıları toplamının 180 dereceye eşit olacağını ispat ederek, öteden beri birçok matematik bilginini uğraştıran Öklidis aksiyomunun böylece anlaşılmasını sağladı.

Rasathane kurdurdu

Nasırüddin Tûsî'nin en çok katkıda bulunduğu bir başka bilim dalı ise, astronomidir bu sahada bir rasathane kurdurur ki bilim tarihinde Meraga Rasathanesi olarak bilinir.

Büyük bilgin Nasirüddin Tûsî'nın başkanlığında, Endülüs (İspanya), Türkistan, Şam, Tiflis, Musul ve Çin'den getirtilen astronomlardan kurulu bir heyetin 12 yıl süreyle çalışmalar yaptığı rasathanede, bir dakikalık kavis ölçebilen meridyen daireleri, ekliptiğin ekvatora göre eğimini ve kutbun yüksekliğim ölçen çemberlerin hesapları yapılmıştır.

Yine aynı şekilde Ay'ın çapını ölçen pinüller, iki yıldız arasındaki açısal mesafeyi gösterebilen grafometreler, astrolablar, yer küreleri vb. âletler ve önceki yıllarda hazırlanmış olan bütün astronomi cetvelleri mevcuttu ki, bu âletlerin birçoğu bizzat Tûsî tarafından düşünüldü ve imal edildi.

Bu gün modern âletler ve elektronik hesaplar sonucu 50" olarak tespit edilen yer küreye ait presesyon değerini, Tûsî, bundan yaklaşık 750 yıl önce 51" olarak tespit etmiştir ki bu da Meraga Rasathanesinde kullanılan âletlerin mükemmelliğini, Tûsî ve çevresindeki bilginlerin bilim tarihindeki gerçek değerini gösterir.

Ayrıca bir çember içinde yuvarlanan başka bir çember üzerindeki noktanın geometrik yerine ilişkin verdiği sonuç, 300 yıl sonra Gerolamo Cardano ve Mikolaj Copernicus gibi bilginler tarafından kullanılmış olmakla onun bilimde ne kadar öncü bir bilgin olduğunu gösterir.

Sinüs cetvellerinin yeni hesaplama metodlarını bulan islam bilgini Ebü’l Vefâ’nın ulaştığı noktaya, Avrupa asırlar sonra aşabilmişti. Ebü’l Vefâ’nın ulaştığı bu yüksek noktayı daha da yükselten ve geliştiren de Nasiruddin Tûsî olmuştur.

Çağımızın ünlü bilim tarihçilerinden aslen Belçikalı olup sonradan ABD’ye yerleşen George Sarton’a göre aritmetik, geometri, trigonometri, astronomi, optik, mineroloji, coğrafya, tıp, lojik, felsefe, ahlâk, müzik ve edebiyat konusunda yazılmış 64 eseri bulunan Nasirüddin Tûsî'nin eserlerinden en önemli iki tanesi şunlardır:

... : Kitabu'ş-Şekli-I-Kutta: Düzlemsel ve küresel trigonometrilerin sistematik olarak incelendiği bu eser, 1891 yılında Fransızca'ya çevrilmiş olup, çevirinin bir nüshası, Arapça metni ile birlikte İTÜ Merkez Kütüphanesinde bulunmaktadır.

... : Ziyc-i İlhanı: Kepler'in, "Tabulae Rodolphinae" adlı eserinin hazırlanmasına esas teşkil eden ve Kepler'in bu eserini yayınladığı 1627 yılına kadar geçen 350 yıllık süre içerisinde astronomi biliminde ilk kaynak kitap olarak kullanılan bu eserin açıklamalı bir nüshası, İstanbul Kandilli Rasathanesi Kütüphanesi'ndedir.

Bilgiler Av. Mustafa Taşbaşı tarafından derlenmiştir.

Haberle ilgili yorum yapmak için tıklayın.

Yorumlar

Allah rahmet eylesin

Rahmetli kaç yüzyıl önce matematik, trigonometri, uzay bilimi ile uğraşmış. 21. Yüzyıl türkiyesi, akp iktidarı kapağı açılınca ışığı yanan ekmek kutusu icat ediyor
x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23