• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0
C. Yakup Şimşek
C. Yakup Şimşek
TÜM YAZILARI

TDK'nın Türkçe Ârızaları - 2 (Bu Nasıl ‘Beklenti?’)

03 Ağustos 2018
A


C. Yakup Şimşek İletişim:

Sevan Nişanyan'ın tesbîtine göre ilk olarak 1935 yılında Cumhûriyet gazetesinin "bekleme" mânâsında kullandığı -"bekleme" neyimize yetmiyorsa- ve son yıllarda ağızlardan düşmeyen yeni Türkçe "beklenti" kelimesini TDK'nın Güncel Türkçe Sözlük'üne bakarak öğrenmek mümkün değil. 
            Dahası, yanlış öğrenme riskimiz var... 
            Târif aynen şöyle: 
            “1. isim Gerçekleşmesi beklenen şey 2. Bireyin belli şart ve durumların alacağı biçimler veya kendisinden beklenenler konusundaki öngörüsü”

Kelimeye verilen ikinci mânâya takılmamak elde değil.

Bu nasıl bir târif?

*** 
            Haydi, bu muallâk, yuvarlak ve muğlâk ibâreyi çözmek için biraz zihin idmanı yapalım. Göreceksiniz, beyniniz dopingini alan atlet gibi koşacak, coşacak ve hattâ havada ters taklalar atmaya başlayacaktır. 
            Hele şu "Bireyin ... kendisinden beklenenler konusundaki öngörüsü" kısmı var ya, evlere şenlik... 
            Bu ifâdeye göre "Meselâ Ahmet'in ailesi ondan (Ahmet'ten) bir şeyler bekliyor; Ahmet, ailesinin kendisinden ne beklediği hususunda 'öngörü'de bulunuyor. Yâni, Ahmet, ailesinin kendisinden ne beklediğini önceden anlıyor ve ona göre davranıyor..." 
            İşte Ahmet'in bu tavrı, TDK'ya göre "beklenti" oluyor... 
            Akıl akıl, gel çengele takıl! 

*** 
            Gidip de NZT-48 haplarına para dökeceğinize her sabah tok karnına bir kez bu ibâreyi okuyup güne başlayın. Bakın o zaman, zekâ yarışında Garry Kasparov'lar nasıl sizin arkanızda kalacak, nal toplayacaklar... 

Fakat maalesef bu ilâcın bir yan têsiri de var: Fazla alırsanız beyin kablolarınız zarar görebilir...

***

 Okuyucuya tavsiye: "Yâhu bu târif koskoca TDK'nın bizzat kendi eliyle yazdığı bir söz. Yanlış yazacak hâli yok ya! Olsa olsa ben yanlış anlamışımdır veyâ hiç anlamamışımdır..." deyin, mantığınızı yokuşa sürmekten vazgeçin. 
            Ne bileyim, başka bir lügate falan bakın. 
            Ekşisözlük bile olabilir... 
            Kafanızı daha az yorar, muhtemelen...

TDK'ya Tavsiyeler

Ey TDK, 70 yıldan beri lügatlerinde düzeltilmeyen hatâların var. Yukarıdaki gibi...

Bir târif yapıyorsun, yıllarca o târif öyle kalıyor. "Acabâ bunun eksiği, hatâsı var mı?" demiyorsun.

Yukarıdaki târifi aslında eski TDK yapmış, sen de onu bugün övündüğün “Büyük Türkçe Sözlük”e taşımışsın ama rötuş yaparak...

Bak, nitekim 1981 model Yöntembilim Terimleri Sözlüğü”ndeki “beklenti” maddesi aynen şöyle:

“Bireyin belli koşul ve durumların alacağı biçimler ya da kendisinden beklenenler konusundaki öngörüşü.”

Eski TDK’nın “ş” harfiyle “öngörüşü” diye kullandığı -o da ne demekse- kelimeyi sen “öngörüsü”ne çevirmişsin.  

İkisi aynı şey mi, değil mi, öğrenmeye imkân yok. Çünkü senin lügatlerinde “öngörüş” diye bir kelime bulunmuyor...

Eski TDK kafasında olan Dil Derneğinin lügatinde de...

1981 model “Yöntembilim Terimleri Sözlüğü”ndeki “beklenti” maddesinin îzâhında “intizar” kelimesi de var ama sen onu sansürlemişsin. Sanırım, “Osmanlıca” diye... Aynı yerdeki “İng. expectancy” kaydını ise yüksünmeyip almışsın.

Ne de olsa “Osmanlıca” kadar yabancı değil...

***

Ayrıca, o eski TDK tarafından 1983’te hazırlanan ve yakası açılmadık uydurma kelimelerle doldurulup oldurulmuş “Matematik Terimleri Sözlüğü”ndeki “beklenti” maddesi ise yeni TDK’nın “Büyük Türkçe Sözlük”üne aynen şöyle aktarılmış:

“beklenti  İng. expectation, expected value

1. Sırayla (...), ... olasiliklanyla (...)... değerlerini alan bir X
seçkisiz değişkeni için, (...)demeyi salt yakınsak olmak koşuluyla, (...)sayısı, Anlamdaş. uzbilimsel beklenti, beklenen değer. 2- Bir S kümesi üzerindeki p olasılık ölçümü ve bir f işlevi için, (...) tümlevlenebilir olmak koşuluyla, (...)sayısı, Anlamdaş. uzbilimsel beklenti, beklenen değer.”

***

Kaç hatâ var, saydınız mı?

Sayamazsanız saydırın...

Ne diyorsunuz bu TDK’ya?

Türkçeyi hiçe sayan; fakat kendini fasulye gibi nîmetten sayan TDK’ya...

Dalga sayan, yerinde sayan, hattâ geri sayan TDK’ya...

Bu TDK’dan ne bekliyorsunuz?..

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23