Sosyal Güvenlik Uzmanı Murat Özdamar, her hafta sizlerden gelen soruları cevaplıyor. Özdamar’a bu hafta gelen sorular ve soruların cevapları şo şekilde:

Mirasın reddi, ölüm aylığı almaya engel değil

Soru: Babam on gün önce vefat etti. Son iki yılda işleri bozulduğu için iş yaptığı şirketlere epey borcu birikmişti. Biz bu borçları ödeme imkanına sahip değiliz. Mecburen reddi miras yapacağız. Annemin mirası reddetmesi ölen babamın emekli maaşını almasına engel olur mu? Süleyman U.

Cevap: 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 92’inci maddesi hükmüne göre sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümler geçersizdir.

Ölüm aylığı, kanunda yer alan ve hak sahibi aile bireylerine tanınan bir sosyal sigorta ödemesidir. Bu nedenle kişi istese bile kendisini bu ödemeden mahrum bırakamaz. Bunun doğal sonucu olarak mirası reddetmek ölüm aylığını almaya engel bir hal sayılmaz. Yanı sıra 5510 sayılı Kanun hak sahibi aile bireylerine ölüm aylığı bağlanmamasını da üç grup halinde düzenlemiştir. 5510 sayılı Kanun hükmüne göre ölüm aylığı bağlanamayan kimseler şunlardır. 1-Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği kimseler, 2-Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle yargı kararıyla ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarılanlar, 3-Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocuklar.

Aylık alan iki çocuktan birisi aylıktan çıkarsa ölüm aylığı hissesi değişmez

Soru: Ben, annem ve üniversitede okuyan erkek kardeşim ölen babamdan dolayı SSK statüsünden ölüm aylığı alıyorduk. Ben evlendim, yetim maaşım kesildi, çeyiz parası ödemesi aldım. Ancak benim maaşım kesilmesine rağmen bu ay annemin ve kardeşimin aylığı artmadı. Bana ödenen maaşın anneme ve kardeşime aktarılması gerekmez mi? Gülcan H.

Cevap: Ölüm aylığı hissesi, hak sahibi aile bireyinin statüsüne göre farklılık gösteriyor. Aylık alan çocuk varsa dul eşin aylık hissesi yüzde 50 oranında ve çocukların aylık hissesi de yüzde 25 oranında. Bağlanan toplam aylık sigortalının aylığını geçemiyor. Yani aylığın en fazla yüzde 100’ü ödenebiliyor. Eş ve iki çocuğun aylık alması halinde eşin aylık hissesi yüzde 50 ve çocukların her birinin hissesi ise yüzde 25 oranındadır. Çocuğun birisi aylıktan çıksa da eşin ve diğer çocuğun aylık hissesi değişmiyor. Buna göre annenizin ve kardeşinizin aylık hissesi değişmeyecek. Ancak ölen babanızın maaşı alt sınır düzeyindeki bir emekli maaşı ise iki senelik maaşa karşılık gelen evlenme ödeneğini aldığınız için iki sene sonra annenizin ve kardeşinizin maaşında bir miktar artış olacaktır.

İstifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

Soru: Ben dört yıldır çalıştığım işyerinden memnun hiç değilim. İstifa edip işten ayrılırsam kıdem tazminatı alma hakkım olur mu? İsmail N.

Cevap: İşyerindeki çalışma süresi en az bir yıl olan işçinin işvereni tarafından işten çıkarılması veya işçinin 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14’ncü maddesinde belirtilen biçimde işten ayrılması halinde işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ayrıca işçinin ölümü halinde de kıdem tazminatı hakkı doğar ve kıdem tazminatının işçinin mirasçılarına ödenmesi gerekir. Kıdem tazminatı, İş Kanunumuzda emredici biçimde düzenlenen kendine özgü bir ödemedir. İşçinin sadakatle çalışmasının karşılığı olarak nitelendirildiği gibi işçinin yıpranmasının karşılığı veya işsizlik sigortası ödemesinin eksikliğini gideren bir müessese olarak da ifade edilir. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için temel kural, işyerindeki çalışma süresinin bir yıldan fazla olmasıdır. Ancak işyerindeki kıdem süresi bir yıldan fazla sürmüş olan her işçiye de kıdem tazminatı ödenmez. Tazminata hak kazanmak için işçinin, İş Kanunu’nda sayılan hallere göre işyerinden ayrılmış olması veya işten çıkartılmış olması gerekir. Çalıştığı işyerinde en az bir yıl hizmeti olan işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesinin işveren tarafından Kanunda belirtilen biçimde sonlandırılması gerekir. Yani iş sözleşmesi, ihbar ücreti ödenerek veya ihbar süresi verilerek ya da işveren tarafından sağlık sebepleri veya zorlayıcı sebeplerle sona erdirilmişse işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İstisnai olarak istifa halinde de kıdem tazminatına hak kazanmak mümkün. Bunun için işçinin emeklilik nedeniyle veya emekli olmak için yaş dışında kalan diğer şartları sağlaması ve bu gerekçeyle işten ayrılması gerekir. Buna göre ilk defa 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı olanların en az 3600 gün prim ödemesi varsa emekli olmak için yaş dışında kalan diğer şartlar sağlanmış olduğundan kıdem tazminatı alması mümkündür. İlk defa sigortalı olduğu tarih 9 Eylül 1999-30 Nisan 2008 aralığında olanların istifa ile kıdem tazminatı alabilmeleri için 7000 gün prim ödemelerinin bulunması yahut 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 gün prim ödeme şartının oluşması gerekiyor. İlk defa; 1 Mayıs 2008-31 Aralık 2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar 4600 gün, 2009 yılında sigortalı olanlar 4700 gün, 2010 yılında sigortalı olanlar 4800 gün, 2011 yılında sigortalı olanlar 4900 gün, 2012 yılında sigortalı olanlar 5000 gün, 2013 yılında sigortalı olanlar 5100 gün, 2014 yılında sigortalı olanlar 5200 gün, 2016 yılında sigortalı olanlar 5300 gün, 2016 yılı ve sonrasında sigortalı olanlar 5400 gün, prim ödemesi oluşunca istifa ederek kıdem tazminatı alma hakkını kazanabiliyor. Ancak bu durumdaki işçilerin işten ayrılma öncesi SGK’dan kıdem tazminatı alma hakkı olduğuna ilişkin yazıyı alarak işverene ibraz etmesi ve istifa dilekçesinde, istifa nedeni olarak emeklilik nedeniyle yaş dışında kalan şartların sağlandığının belirtilmesi gerekir.