ABD ve NATO’nun 20 yıl süren işgali sırasında “demokrasi inşası” adı altında adeta küresel uyuşturucu üssüne dönüştürülen Afganistan, Taliban’ın yönetimi devralmasıyla köklü bir dönüşüm yaşıyor. Birleşmiş Milletler’in son raporuna göre, İslam Emirliği yönetiminin şer’i yasalar çerçevesinde uyguladığı yasaklar sonrasında ülkedeki uyuşturucu üretimi yüzde 95 oranında azaldı. Bu veriler, yıllarca süren işgal döneminin ardından Afganistan’ın kendi kaynaklarını yeniden kontrol altına aldığını ortaya koyuyor.

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) tarafından yayımlanan son raporlar, Afganistan'daki İslam Emirliği yönetiminin uyguladığı katı yasakların ardından ülkede afyon üretiminin neredeyse tamamen durma noktasına geldiğini ortaya koydu. Küresel eroin pazarının uzun yıllardır merkezi olan ülke, radikal bir değişim yaşıyor.

Dünya genelindeki afyon tedarikinin yaklaşık %80'inden fazlasını tek başına karşılayan Afganistan'da, Taliban yönetiminin Nisan 2022'de yürürlüğe koyduğu uyuşturucu ekimi ve ticareti yasağı, sahada somut ve çarpıcı sonuçlar verdi. BM'nin detaylı uydu analizleri ve saha araştırmalarına dayanan verileri, üretimde %95'e varan bir düşüş yaşandığını belgeliyor.

Rakamlarla tarihi çöküş

UNODC'nin verilerine göre, yasak öncesinde 2022 yılında yaklaşık 233.000 hektarlık bir alanda yapılan haşhaş ekimi, yasağın tam anlamıyla uygulandığı sonraki hasat döneminde 10.800 hektara kadar geriledi. Bu, modern tarihte bir ülkede görülen en keskin uyuşturucu ile mücadele başarısı olarak kayıtlara geçti.

Üretimdeki bu dramatik düşüş, afyon ekonomisinin de çökmesine neden oldu. Çiftçilerin afyon satışından elde ettiği toplam gelirin 1,36 milyar dolardan 110 milyon dolara düştüğü tahmin ediliyor.

Kararlılık ve alternatif tarım arayışı

Afganistan İslam Emirliği Lideri Hibetullah Ahundzade'nin 2022'de yayınladığı fermanla haşhaş ekimi, her türlü uyuşturucunun kullanımı, ticareti ve ihracatı "kesin olarak" yasaklanmıştı. BM raporları, bu yasağın özellikle ülkenin geleneksel afyon üretim merkezleri olan Helmand ve Kandahar gibi güney vilayetlerinde titizlikle uygulandığını gösteriyor.

Haşhaş tarlalarının büyük bir kısmı buğday üretimine kaydırıldı. Ancak buğdayın haşhaşa göre çok daha düşük gelir getirmesi, zaten derin bir ekonomik kriz ve insani yardım ihtiyacı içinde olan Afgan halkı için yeni bir zorluk oluşturuyor.

Uluslararası topluma çağrı

BM yetkilileri, uyuşturucu üretimindeki bu başarının sürdürülebilir olması için uluslararası toplumun Afgan çiftçisine alternatif geçim kaynakları sunma konusunda destek olması gerektiğini vurguluyor. UNODC İcra Direktörü Ghada Waly, konuya ilişkin değerlendirmesinde, "Afganistan'ın yakın tarihinde yasadışı afyon üretimine karşı en ciddi ve hızlı darbe vurulmuştur. Ancak bu durum, Afgan çiftçileri için büyük bir ekonomik şok anlamına gelmektedir ve sürdürülebilir alternatifler için acil yardım gerekmektedir" ifadelerini kullandı.

Uzmanlar, Afganistan kaynaklı eroin arzındaki bu keskin düşüşün küresel uyuşturucu pazarında sentetik uyuşturuculara (metamfetamin, fentanil vb.) yönelimi artırabileceği uyarısında da bulunuyor.

Kaynaklar:

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) - Afganistan Afyon Araştırması Raporları
UN News (Birleşmiş Milletler Haber Merkezi)